Ten gevolge van de coronacrisis zijn mijn taken, uurregelingen en werktijden totaal overhoop gehaald. Ik werk dus zoals in het begin van mijn loopbaan terug in vroege shifts en late shifts. Na een late dienst stap ik dan stilzwijgend samen met een grote groep collega’s een beetje uitgeblust en afgepeigerd in de frisse onbezoedelde avondlucht naar buiten terwijl de straten rond de ‘bak’ er ongewoon verlaten bij liggen. Iedereen buiten zit dan binnen in zijn ‘kot’ en volgt angstig de nieuwsberichten. Alweer veel te veel ziekenhuisopnames, veel te veel lege kamers in de rusthuizen en opnieuw experts, wetenschappers en politici die het proberen te verklaren. Ik haal, zolang dat nog lukt zonder intubatie, diep adem want het mondmasker gooide ik zonet in de wasmand. Ik kijk in tegenstelling tot mijn werkmakkers meteen omhoog, richting kosmos.

Ik staar gefascineerd naar dat heldere puntje aan de westelijke horizon. Ik weet nu al dat ik vanavond net voor het slapen gaan nog snel eventjes goedenacht ga zeggen tegen Venus. Ooit stond ik minstens even gefascineerd in Frans-Polynesië precies op dezelfde plaats – point Venus in Tahiti – waar James Cook (1769) een poging waagde om de afstand tussen de aarde en de zon nauwkeurig uit te rekenen aan de hand van de transitie van Venus (transitie is het fenomeen waarbij een planeet voor de zon schuift.). Nu is dat plots niet echt belangrijk meer!

De meeste collega’s staren echter bezorgd naar de grond, lopen op meters van elkaar en zijn in diepe sombere gedachten verzonken. Thuis wachten kinderen die al weken niet naar school gingen, die drukke hobby’s op pauze hebben gezet en die het echt niet begrijpen. Een partner al dan niet in de functie van plusmama of pluspapa is technisch werkloos of aan het uitzieken en dat doet het gezinsbudget heel veel zeer. De reis tijdens de paasvakantie is geannuleerd, en wie weet wanneer die hotelvoucher kan worden ingewisseld? Heel veel onzekerheden en weinig om naar uit te kijken de volgende maanden.

Acht uur geleden kwamen ze netjes op 1,5 meter van elkaar en in groepjes van 3 de stalen deuren binnen. De rij zwijgzame, aanschuivende wachtenden leek wel een scène uit Metropolis van Fritz Lang (1927). Bij de aanwezigheidscontrole kreeg iedereen meteen een mondmasker en ontsmette men de handen vooraleer doorheen de metaaldetectie te gaan. Kwinkslagen, galgenhumor en het soort plezier dat ons werk eigen en draagbaar maakt bleven uit.

De directie volgt dan meestal heel snel en die heeft reeds dagen geleden een hele resem nieuwe richtlijnen uitgevaardigd. Geen handen meer schudden of op de schouder kloppen. En voor diegenen die net terug komen van een bevorderingsperiode in het Brusselse, wordt het ook even wennen. Ik weet, met familie in de hoofdstad, dat je daar meestal bij het begin van een dienst al eens een knuffel of een zoen krijgt. Nu niet meer! Verboden!

Die directie en leidinggevenden hebben de het de voorbije weken ontzettend druk gehad, en daarvan ben ik persoonlijk eventjes getuige in het crisiscentrum. Terecht is de angst groot dat bij een uitbraak van het virus binnen deze muren de situatie gevaarlijk onhoudbaar wordt. We hebben ervaring met besmettelijke ziekten zoals TBC en gewone grieptoestanden en vooral wat dat betekent met meestal meer dan 1000 mensen in deze ingesloten ruimte. Dit beestje echter!

Er werd bijna meteen een informatiefilmpje op het interne televisiekanaal gezet waarin ondergetekende in drie talen de gedetineerden raadgevingen geeft en waarschuwt voor … ons, het personeel! Wij komen noodgedwongen binnen en buiten, winkelen, verplaatsen ons en geraken soms ongewild besmet. We kregen een attest waarmee we bij controle op weg naar het PCB kunnen aantonen waar we precies werken en dat het daarbij om een noodzakelijke opdracht gaat.

Is werken in een gevangenis echt gevaarlijk? Voor het eerst vormen WIJ de grootste bedreiging voor de bewoners. We houden dus reglementair afstand, dragen een mondmasker en houden het contact met de gedetineerden minimaal. Overal ontsmettingsvloeistof, handzeep, en daarbovenop een medisch centrum dat in de startblokken staat om de eerste besmette gedetineerden professioneel te helpen. De misdaad is sterk verminderd, maar toch komen er nog dagelijks ‘nieuwe’ binnen. Afdelingen werden heringericht, extra controles ingebouwd, quarantainemogelijkheden doorgevoerd en dagelijks worden waar nodig procedures en regimes aangepast/bijgestuurd. Bij het begin van iedere shift gaat iedereen meteen even in de mailbox de meest recente instructies van het crisisteam nalezen.

Wij, in de volksmond de cipiers genaamd, en bij uitbreiding de gedetineerden, komen niet altijd echt positief in het nieuws (stakingen, opstanden, tekorten, onderbezetting, overbevolking, ..). Sterker nog, het lijkt alsof wij en de gedetineerden samen met vluchtelingen en asielzoekers nu plots van het toneel verdwenen zijn. Misschien juist daarom enkele bevindingen en tegenstellingen. Ik merk nu plots een extreem grote inzet, betrokkenheid en vooral eensgezindheid. De verwachte en gevreesde opstanden na ellendige weken zonder bezoek, noodgedwongen veel minder faciliteiten en sociale contacten, blijven uit. We missen uiteraard allemaal het babbeltje met onze dienders, de practical jokes, de vaderlijke of moederlijke raad en de sociale contacten met onze ‘klanten’. Het wij-gevoel groeit echter. Iets makkelijker om uit te leggen aan iemand die zijn kinderen en partner reeds weken heeft gemist als je zélf niet meer op bezoek kunt bij oma of opa, of erger nog als je niet aanwezig kon zijn bij een begrafenis van nog maar eens een coronaslachtoffer.

Mijn zelf-toegeëigende afdeling Ongestoord Bezoek staat eventjes leeg, maar niet lang.
In de onlangs gerenoveerde en opgefleurde kamertjes voor twee uurtjes intiem geluk huizen nu kerels die zich daar heel onwennig voelen. Een zware jongen slaapt er nu tussen pastelkleurige muren met hartjes en bloemetjes. We maken er samen enkele grappen over als ik zijn celdeur open voor het middagmaal. Dat middagmaal plaats ik ,gemaskerd als een outlaw in de Far West, vooraan op cel terwijl hij achteraan tegen het venster de noodzakelijke 1,5 meter afstand houdt. Vreemd, een stoere bajesklant die angstig achteruit deinst.

Enkele cellen verder brachten de collega’s van de vrouwenafdeling zonet een kwetsbare jonge meid binnen die het ook allemaal plots gevaarlijk voor haar omgeving vond en zichzelf teveel werd. Ook dat is even wennen: het wordt trouwens de eerste keer dat ik iemand bewaak die mijn dochter had kunnen zijn. Oeps! Een dag later krijg ik omwille van de verhoogde werkdruk een tweede man bij me op sectie. Hij is 23 en ik ben bijna 63 jaar oud. 40 jaar verschil dus, maar zijn enthousiasme en motivatie geven me meteen terug moed om vooral dóór te gaan.

Dit alles en nog veel meer gebeurt tussen de betonnen muren van één der grootste gebouwen met wellicht het grootste aantal bewoners en personeel van de Breydelstad. Voor ons – eigenlijk ook een beetje zorgverleners – en vooral voor onze ‘klanten’ is er weinig of geen positieve aandacht in de media. Dan zorg ik daar bij deze maar zelf voor.

Dank je wel, Nico, Stefan, Annemie, Cindy, Mirella, Luc, Dieter, Tineke, Yves, …. en nog zo veel meer mensen, maar bedankt vooral ook aan die gasten en meiden achter de deuren die het nu even heel moeilijk hebben, toch kalm blijven en eigenlijk een beetje bang zijn van ons. Besmetting, weet je, en dat komt niet van Venus of Mars!