10 juni 2020
Beste nieuwe groene deal-ers
Het is waar. De ruimtelijke schikking en beschikking die homo sapiens tot de zijne heeft gerekend, moet helemaal opnieuw bekeken worden. Hoe en waar we wonen, hoe en hoeveel we ons bewegen, wat we allemaal uit de aardkorst pulken en hoe druk we dat over en weer sjezen. Het is allemaal aan herziening toe. Daarover zijn we het eens.
Maar mag ik toch nog even dieper in uw en mijn brein graven, alvorens we visionaire architecten en technologen het werk van de neoliberale loodgieters laten overnemen? Het is toch beter om twee keer na te denken voor we zo iets belangrijks doen als onze hele materiële winkel herschikken. Achter al die nieuwe actie zou best een nieuwe geest schuilen, dacht ik zo. Ik zou namelijk willen vermijden dat al die nieuwe groene vlijt vlug tot 'snel en meer' leidt, daar waar ze tot 'trager en minder' moet leiden. Maak je immers geen illusies. Slimme ondernemers zien ecologisch verantwoorde productie maar al te graag komen. Als het maar productie is. Als het maar opbrengt.
Zo'n groene inhaalbeweging kan nogal wat stof doen opwaaien en de business in een stroomversnelling brengen. Laat dat nu echt heel slecht uitvallen. In het zicht van een galopperende klimaatopwarming en verschralende biodiversiteit kunnen we ons al dat 'meer bewegen' eigenlijk niet veroorloven. Nu even niet, zou ik zeggen. Zorg eerst dat de natuur zich herstelt en wacht dan best nog even.
Wat we nu dringend nodig hebben, is een vertraging van de economie. Genre lockdown, maar mét toelating om de vrienden te zien deze keer. Een gigantische slow down. Eén maand op een jaar, bijvoorbeeld. Of twee keer per jaar, als het moet. Een ramadan waarbij we alle niet essentiële productie stilleggen, terwijl je ondertussen je geest openzet, voor hoe anderen zo'n luwte invullen, bijvoorbeeld. Desnoods luister je digitaal naar wat voor spitsvondigs je broeders aan de andere kant van de aardbol hebben uitgedokterd of hebben ontdekt om dat voor elkaar te krijgen.
Het is niet alleen materieel noodzakelijk, het zou ook een mooie oefening zijn om geestelijke en sociale waarden terug aan het hoofd van de mensheid te krijgen. Hoe lang maken we onszelf immers al niet wijs dat materiële genoegdoening de enige basis is voor vrede en welvaart? Dat verhaal is uitgegroeid tot een niet meer te stillen honger, die na de val van de muur doorgroeide tot de meest massale versnelling sinds het bestaan van onze soort. We dachten op de duur dat het utopisch was om de ratrace ooit nog stil te leggen. Ze is verworden tot een religie, een doel op zich.
Dus ja, er is veel meer nodig dan een nieuwe groene deal. We staan voor het herschrijven van ons menselijk verhaal, een mindswitch die uitmondt in nieuwe maatschappelijke processen.
Alles wat onze soort groot maakte, startte tussen de twee oren van sommigen om uit te groeien tot een wervend en succesvol verhaal voor iedereen. Om de natuur te respecteren, moeten we nu een nieuw verhaal schrijven en verkondigen, waarnaar zo snel mogelijk op ordewoord van een zo hoog mogelijke overheid gehandeld wordt. Zeg niet dat het niet kan. Dat is zo goed als het geluk van de toekomstige generaties naar de verdoemenis verwijzen en een zware onderschatting van onze mogelijkheden. En bovendien: we hebben nu even geoefend. En hoe. Drie maanden en voorlopig zonder echte einddatum in het verschiet. Zo'n maandje slow down van tijd tot tijd: dat kunnen we dus wel aan.
Een beetje prutsen aan productieprocessen zonder de drukte zelf in te dijken, zal dus niet volstaan. Fossiele energie door hernieuwbare energie vervangen, terwijl we met die energie evenveel en misschien zelfs nog meer massa heen en weer doen bewegen over onze aardkloot, is minder dan uitstel van executie. Het is het rekken van een zekere doodstrijd van onze soort. Als die groene inhaalproductie versneld plaats moet vinden, net nu de aarde naar zuurstof snakt, is het al zeker een kwakkel van jewelste.
Sluit dus maar geen deal met het kapitalisme. Dat systeem zet ons gevangen in een verhaal dat ooit succesvol was, maar voorbij een bepaald punt nefast is. Net zo goed kan je het homohuwelijk gaan bepleiten in het Vaticaan. Je krijgt de indruk dat liefde het ordewoord is, maar je komt buiten met een encycliek onder de arm die voor eeuwig en drie dagen de liefde tussen twee mensen van hetzelfde geslacht versmacht.
Luister naar wat de natuur je zegt: als je de boel coronagewijs even platlegt, treedt herstel op. Enkel door de economie te vertragen kunnen we das Endspiel afwenden, niet door te dealen met woekeraars.
Als we ondertussen zorgen voor een faire verdeling van het heel vele dat we al hebben, is dat goed voor de sociale cohesie en voor de geestelijke gezondheid. Twee twaalfden herverdelen. Dat is toch niet onoverkomelijk?
Het belet ons niet om zachtjesaan propere productieprocessen te ontwikkelen. Maar zonder de vertraging mee in te bouwen, lukt het ons niet om op tijd de kar te keren. Heus niet. En als alles mooi proper is, houden we de vertraging best aan. Twee maanden per jaar. Het is maar een voorstel.
Een jubeljaar, maar in stukjes. Zodat het een gewoonte wordt.
Een deal sluiten met versnellers raad ik in elk geval ten stelligste af.
Meer van Hans Claus