5 oktober 2020
Over conformiteit
We conformeren ons veel makkelijker dan we denken, zo blijkt uit onderzoek.
De bekendste experimenten in dat verband zijn de conformiteitsexperimenten onder leiding van Solomon Asch[1].
Mensen zijn sterk geneigd om de meningen van de meerderheid over te nemen, zo blijkt, ook al zijn die antwoorden fout.
Het experiment is sindsdien vaak herhaald om het krachtige effect van conformiteit aan te tonen. Maar liefst 75% van de deelnemers geeft ten minste één onjuist antwoord, in twaalf kritische studies.
(lees verder onder de video)
(lees verder onder de video)
Zelfs na het bekijken van deze video en het ons bewust zijn van het effect, toont onderzoek aan dat we nog steeds de neiging hebben om ons te conformeren aan de mensen om ons heen. Bij dagelijkse activiteiten kan dit gezellig zijn: samen een kop koffie drinken, hetzelfde voedsel eten, een band opbouwen, erbij horen. Maar men moet zich ook bewust zijn van de meer destructieve effecten die op het eerste gezicht niet zo aanwezig zijn als ze lijken, bijvoorbeeld op de werkplek. Waar werknemers die zich niet conformeren al snel het label krijgen 'te negatief en kritisch' of 'niet efficiënt', tot zelfs 'niet bereid zijn om het opgelegde werk uit te voeren'. Maar is die negatieve visie wel terecht?
_Conformiteit? Kom maar op met bewijzen!
Men kan toch verwachten dat professionals uitkomen voor hun mening? Maar er zijn veel voorbeelden die aantonen dat dit lang niet altijd het geval is.
_De moord op Kitty Genovese
De moord op Kitty Genovese
Op 13 maart 1964 werd Catherine Genovese vermoord. Zevenendertig, achtendertig, en soms negenendertig – het aantal verandert in de loop van de tijd – getuigen waren aanwezig, en deden niets om haar te helpen. Niemand belde de politie, terwijl ze konden weten wat er aan de hand was. Conformiteit op zijn hoogst, zou je kunnen zeggen: omstanders die niets doen (ook bekend als omstandereffect[2]).
Maar wat er feitelijk gebeurde, was dat er maar twee mensen echt ter plaatse waren en één aan de telefoon. De politie reageerde te laat en kwam daardoor te laat ter plekke.
Wacht, het ging toch over conformeren? Inderdaad, maar niet zoals traditioneel wordt aangenomen. De journalisten accepteerden het verhaal van de hoofdinspecteur van politie, die in feite het verhaal van de getuigen verzon[3]. Hij verkondigende dat hij diep geschokt was door de apathie van de zevenendertig omstanders die niets deden om de moord te stoppen, noch om hulp te bieden. Handig voor de politiecommissaris om te verbergen dat zijn team eigenlijk te laat reageerde. Wat iemand met autoriteit en status beweert, wordt sneller aangenomen en de feiten werden niet gecontroleerd, niemand was sceptisch.
De essentie van dit verhaal is dat er ook een vorm van conformeren bestaat die erop neerkomt dat we meegaan in een verhaal omdat het goed klinkt, of omdat we niet meteen een reden zien om diegene die het vertelt in vraag te stellen.
_Volkswagen Diesel Emission Test Software
Volkswagen manipuleerde al meer dan zeven jaar tests met hun dieselauto's. Echter, toen er vragen rezen getuigde Michael Horn, het hoofd van VW America, dat hij hier niets van wist en geloofde dat slechts een paar software-ingenieurs verantwoordelijk waren voor dit schandaal[4] (tussen 00:50 en 01:40 te horen in de video[5]).
"A couple software engineers who put this in for whatever reasons, no corporate decision."
Michael Horn
Van de 500.000 mensen die de VW-groep in dienst had, wisten slechts een paar software-ingenieurs hiervan. Dat kan zeker niet waar zijn – zo'n zaken passeren immers tal van mensen in een bedrijf. Maar waarom zei dan niemand iets? Ik weet zeker dat u in uw bedrijf ook enkele redenen kunt bedenken waarom u dat niet zou doen. Net een van die redenen is dat iets zeggen, terwijl niemand anders iets zegt, echt moeilijk is. Zeker wanneer een bepaalde bedrijfsstructuur mensen ertoe aanzet om haast onmogelijke doelen te bereiken.
In zekere zin resulteerde de druk om resultaten te boeken in een catastrofale pr-ramp waarvan VW nog steeds herstellende is op de dag van vandaag (een reden waarom ze uit de grote sportwedstrijden zijn verdwenen met hun merken en nu volledig op hernieuwbaar inzetten).
Men zou kunnen veronderstellen dat de druk om onrealistische doelen te bereiken betekende dat werknemers onderhevig waren aan deïndividuatie. Een vorm van groepsdenken waarbij een verlies van zelfbewustzijn zich manifesteert in die groepen: geen zelfevaluatie meer en alleen conformeren aan de groep. Een extreem uitgewerkt, maar goed voorbeeld daarvan is van Derren Brown's 'The Gameshow'[6].
_Uw eigen situatie
Als je erover nadenkt, ben ik er zeker van dat je zelf ooit in een situatie geweest bent waarin je je conformeerde, of jezelf bepaalde dingen deed geloven zonder de volledige waarheid te kennen (internalisatie: oprechte acceptatie van groepsnormen). Er zijn meer vormen van conformiteit dan u wellicht kent[7], wat de bovenstaande voorbeelden kunnen illustreren.
_Hoe beschermen we ons?
Hoe kunnen we ons verzetten om in de val van conformiteit te trappen? Een artikel in Psychology Today[8] geeft ons enkele nuttige inzichten.
_Lessen die werknemers kunnen trekken
De eerste stap is om duidelijke, sterke en toegewijde waarden te hebben. Waar geloof jij in? Hoe resoluut ben je bereid om achter die overtuigingen te staan? Ben je bereid kwetsbaar te zijn? Je te schamen? Om soms als "de rare" bekeken te worden? Ontslagen te worden? Uit het artikel blijkt dat medewerkers die deze vragen positief beantwoorden, minder conformeren.
De volgende stap is om te willen zien wat er om je heen gebeurt. Kan je jezelf uit je organisatie trekken en er met een sceptische blik naar kijken? Dit betekent niet dat je paranoïde moet zijn, maar waakzaam.
Ten slotte heb je de moed nodig om te handelen als er iets gebeurt dat niet overeenkomt met je waarden. Het luidop zeggen of aankaarten. Om tegen de stroom in te gaan als dat nodig is. En om het vakkundig en met respect te doen, zodat de kans groter is dat je niet alleen slaagt, maar ook om de relaties om je heen waar mogelijk te behouden. Het betekent ingaan tegen de norm van wat er om ons heen gebeurt en niet conformeren.
_Belangrijke lessen voor werkgevers
Moeilijke vragen moeten beantwoorden van werknemers, overtuigingen of strategieën die in twijfel worden getrokken ... Dit alles kan worden gezien als pijnlijk, schadelijk, ondermijnend en/of vertragend, maar een goed doordachte kritische stem, één die wordt geleverd met de juiste bedoelingen en respect, is er een die moet gehoord kunnen worden. Zo zullen werknemers zich meer betrokken en gemotiveerd voelen. Open, eerlijke en duidelijke communicatie en transparantie staan dan ook centraal.
Wanneer je dit niet toelaat, verliest het personeel gegarandeerd de motivatie. Ook wanneer er niet naar hun verzuchtingen wordt geluisterd. Het zal ertoe leiden dat mensen met een burn-out vertrekken of hun baan opzeggen om ergens anders te gaan werken, waar ze wel gehoord worden of zich naar waarde geschat voelen. Om het beste uit elke medewerker te halen, is het belangrijk om een mentaliteit aan te meten die een duidelijk onderscheid maakt tussen conformiteit en consistentie.
Dit toestaan staat niet gelijk aan chaos introduceren – het betekent dat de geesten creatiever kunnen zijn en het bedrijf vooruit kunnen helpen. Als iemand dan een bepaald kader uitlegt waarin gewerkt moet worden, dan zal dat acceptabeler zijn dan een dogmatisch bevel.
_Enkele bronnen om verder te luisteren en lezen
- Soorten conformiteit, Simple Psychology – https://www.simplypsychology.org/conformity.html
- Conformity, Mind Field (s01e02) – https://www.youtube.com/watch?v=fbyIYXEu-nQ
- De hoge kosten van conformiteit en hoe deze te vermijden, Peter Bregman, Psychology Today – https://www.psychologytoday.com/us/blog/how-we-work/201510/the-high-cost-conformity-and-how-avoid-it
- Waarom conformiteit uw bedrijf failliet zal laten gaan, William Arruda, Forbes – https://www.forbes.com/sites/williamarruda/2014/10/07/why-conformity-will-bankrupt-your-business/
- Studies naar onafhankelijkheid en conformiteit: een minderheid van één tegen een unanieme meerderheid – https://psycnet.apa.org/record/2011-16966-001
- Hoevelen waren getuige van de moord op Kitty Genovese?, David W. Dunlap, New York Times – https://www.nytimes.com/2016/04/06/insider/1964-how-many-witnessed-the-murder-of-kitty-genovese.html
- De tragedie van Kitty Genovese uit 1964: wat hebben we geleerd? Hoe het valse verhaal van de moord op Kitty Genovese viraal ging, The Cut – https://www.thecut.com/2016/04/how-the-false-story-of-kitty-genovese-s-murder-went-viral.html