9 april 2021
Een natte droom voor wie subsidies te over had
Ze is mooi, ze is jong, ze is een vrouw, van allochtone origine, Nederlandstalig, geïntegreerd, lesbisch, intelligent, welbespraakt, ondernemend, met projecten voor moslimjongeren, sociaal opgeklommen, zonder hoofddoek, geëmancipeerd, een rolmodel quoi. Sihame El Kaouakibi had het perfecte profiel om de hedendaagse farizeeërs hoge bedragen afhandig te maken.
Tien jaar lang was El Kaouakibi in elk opzicht een droompartner voor politici. Onder anderen Patrick Janssens, Bart De Wever en Gwendolyn Rutten maakten haar het hof. Nationale ondernemingen sponsorden maar al te graag haar initiatieven – zonder boe of bah. De instellingen stonden te springen om haar de hemel in te prijzen: cultuurprijzen, diversiteitsprijzen, zelfs een erebachelor – je houdt het inderdaad niet voor mogelijk.
El Kaouakibi is een Vlaamse creatie. Vlaanderen rolde de rode loper uit voor haar godsgeschenk. Het visitekaartje van El Kaouakibi zwaaide de deur wijd open bij al wie ook maar een tikkeltje verveeld zat met het grote taboe van Vlaanderen: het falende integratiebeleid, vooral wat de Marokkaanse jongerengemeenschap betreft. Associëren met El Kaouakibi betekende een openlijke inzet voor integratie en emancipatie, sympathie voor LGBTQ+, wat je ook maar sympathiek kunt laten overkomen. Er werd niet ver genoeg nagedacht. El Kaouakibi, een droom te mooi om waar te zijn.
Het is al te eenvoudig te denken dat er louter wat schort aan de toekenning van prijzen en subsidies. Er mag inderdaad gedacht worden aan een plafond of cumulatieregel inzake sponsoring. Een wat efficiëntere screening zou ook wel mogen. Misschien vooraf een bestedingsplan vragen aan de genomineerden? In principe mag overigens het profiel van de kandidaat geen rol spelen, behoudens de elementen die relevant zijn. Je bent de beste jonge ondernemer op basis van je leeftijd en je prestaties (je geslacht, je afkomst of je taal zijn irrelevant). Je krijgt subsidies op basis van je projectbeschrijving (niet je mate van emancipatie, je gender of je authentieke krullenbol). Ach, we weten ook wel dat biases allerhande een rol spelen bij het ophalen van subsidies: het uiterlijk van het uithangbord, en het mattheuseffect. In het geval van El Kaouakibi is er echter nog meer aan de hand: ze haalde immers zowat alles binnen van wat op haar initiatieven van toepassing was, en zelfs meer. Ze heeft uiteraard kwaliteiten als lobbyiste, ze kon charmeren als geen ander, maar er moet welwillendheid zijn van de tegenpartij. It takes two to tango.
Ze sloten de ogen. Ze grepen de opportuniteit. El Kaouakibi was het gouden ticket: voor zichzelf en voor Vlaanderens instellingen. Van bedrijven tot politieke partijen: elke publieke binding met El Kaouakibi had een gunstig effect op het imago. Ze poetste de blazoenen die multicultureel dof waren. Eén voor één waren dat farizeeërs: zij stapten in El Kaouakibi's schuit voor het eigen voordeel. Makkelijk. Snel. Niet onderdoen voor de concurrentie die al geld gestort had. Ik betwijfel dus of het nobele doel van de projecten de sponsors diep in de buidel deed tasten. Niemand durft een kandidaat voor subsidies met zo'n mooi profiel in vraag te stellen. De wenkbrauwen fronsen deden leden van commissies en bestuursraden het best in het geniep. De collega's zouden je geheid als homohater, racist en/of misogyn bestempelen. Psychologische mechanismen (zoals wensdenken en groepsdruk) spelen mijns inziens in deze zeker een rol, maar op het moment dat de bal al aan het rollen was: eens enkelen begrepen hadden dat een publieke associatie met El Kaouakibi meer voordelen dan nadelen zou bieden (politiek is gokken) sloten anderen zich graag aan.
Vrijzinnig-humanistisch Vlaanderen bleef gelukkig aan de zijlijn. Nochtans gaf El Kaouakibi gestalte aan het humanistische ideaal van de moderne vrouw, meerdimensionaal geëmancipeerd, en was ze verantwoordelijk voor projecten die humanisten nauw aan het hart liggen. Werden onze verenigingen nooit benaderd door haar? Doorzagen zij het spel reeds snel? Wie zal het zeggen. Maar laat de humanisten zich wel hoeden voor dergelijke gladde profielen of misschien nu reeds er gericht naar op zoek gaan onder de lopende projecten. Vrijzinnige humanisten zijn niet heiliger dan de paus.
Zo snel ze kunnen, halen de gedupeerden nu de handen af van El Kaouakibi. De liefde is voorbij. Maar veel schuldbelijdenissen heb ik van de betrokkenen nog niet gezien. Het proces doet er niet toe. Want of El Kaouakibi schuldig is of niet, er is meer toegekend dan fatsoenlijk is, gegeven de talloze andere nobele projecten die op sterven na dood zijn. Pas als haar minnaars van gisteren de eigen bedenkelijke rol in het verhaal vandaag toegeven, kunnen we in Vlaanderen morgen vooruit met dat integratiebeleid. Ik vrees echter dat El Kaouakibi de zwarte piet doorgespeeld zal krijgen, wat koren is op de molen van extreemrechts. De Vlaamse Leeuw staat wel met de broek naar beneden: 'gepakt door een lesbische, allochtone, geëmancipeerde vrouw', hoor ik extreemrechts al denken. Het probleem is dat iemand met een ietwat ander profiel (een heterovrouw mét hoofddoek) dit in deze orde en tot op dit moment niet heeft kunnen waarmaken – hoe graag we dat nu ook wel zouden willen.
De dupe van het verhaal dreigen de kansarmen te zijn, de eigenlijke begunstigden van de subsidies. Hun geld kwam blijkbaar verkeerd terecht en, zoals vaak, zal slechts een deel gerecupereerd kunnen worden. Bovendien is het niet zeker of de sponsors die bedragen wel op dezelfde wijze zullen besteden. Heel wat toekomstige sponsors zullen wel twee keer nadenken als het om dergelijke projecten gaat. Ten slotte kreeg het gehele integratiebeleid een fikse slag toebedeeld: het boegbeeld ligt aan diggelen. We raken er enkel uit (1) als politici en instellingen mee het boetekleed aantrekken en (2) wanneer we bij de beoordeling van de zaak achteraf ons niet laten leiden door wat bijkomstig is. El Kaouakibi als enige schuldige aanwijzen en gezamenlijk 'wir haben es nicht gewusst' uitschreeuwen, maakt het alleen maar erger.
Meer van Gustaaf Cornelis