29 april 2021
De luwte
'Door morsen verloren doen gaan' of 'nutteloos besteden'. Wanneer er gespild wordt met woorden, dan gaat men beter over tot ofwel de stilte, ofwel tot actie.
Bij het herlezen bijvoorbeeld van raadgevingen reeds in 2007 of nog eerder met betrekking tot nieuwe virusuitbraken. Wanneer Nobelprijswinnaar Glenn T. Seaborg, voorzitter van de Atomic Energy Commission van de Verenigde Staten, reeds waarschuwde voor de klimaatcrisis in 1966. De zin of de uitdaging om er meer woorden aan te besteden vervalt, en men is geneigd alle betrokkenheid bij duurzaamheidsissues op te bergen. Het gaat ondertussen over een Suezkanaal vol aan containers vol teksten, verslagen van overleg en conferenties, voornemens, plannen. Wat kunnen woorden nog betekenen en welke woorden willen we blijven aanhoren?
Hoe kan men zich niet aangesproken voelen door een lange blog over vechtende mannen die de keuze krijgen tussen een veroordeling tot celstraf en een alternatieve straf die het fenomeen van zwerfvuil met een paar honderden ton zou verminderen? De dagelijkse aangroei van de sloot (een woord dat appelleert aan bevuild water) informatie blijft het schrijven aan inzichten voeden. Een tekst onder de titel 'hier begint de zee' (een slogan die voortvloeit uit een wereldwijd initiatief van 'commons'), leidt tot frequente verontwaardiging ten opzichte van bijvoorbeeld de wereldwijde impact van petflesvullende bedrijven. Kun je ervan uitgaan dat water aan iedereen toebehoort en net als zaaigoed of de zee, of fauna en flora nooit een privé-eigendom kan zijn waaruit men winst haalt?
De motivering van de uitspraak bij rechtbanken in deze van bijvoorbeeld die free fights en andere zaken is daarom mateloos boeiend. De verwoording, de woorden zelf en hun betekenis. Recht op iets hebben. Plichten hebben. Waarom deze niet vervuld werden en waar de vrijheid van anderen is aangetast door eigengereide kortzichtigheid. Het is nuttig kennis te nemen van de hele weg van een benadeelde tot de veroordeling van degene die kwaad berokkende. Hoe kwam de schade tot stand bij de partijen: de klager, zijn familie of de gemeenschap? Men is geneigd snel zelf tot procesvoering over te gaan, bij voorbaat en vooraf aan de zorgvuldige overweging van alle elementen. Afstand nemen is al even moeilijk als aandachtig of nabij zijn en geduld oefenen. Over procesvoering, de veroordeling en de zin van of de inhoud van straffen is veel geschreven, vooral nog te lezen: John Rawls, Nussbaum. De woede tempert.
Bij onder andere deze filosofen komt men uiteindelijk toch terecht bij het nieuws dat één multinational met kolossale middelen 49 unieke merken water op de markt zet. En die verkocht krijgt aan hallucinante kost voor de voetafdruk: een waterfles met kraanwater is 30 tot 1300 maal beter voor het milieu dan flessenwater. Je begon aan een gevecht en duikt diep in een informatiebrij over rPET, micro- en nanoplastics, het bottelen van water, het mondiale gebruik en verbruik van water, over water tussen hier en de zee. Een hallucinant verhaal van water borrelt op en neemt de loop van een brede stroom. Parallel met de coronacrisis lijkt het probleem steeds meer de pers te halen vanwege de realiteit die de oplossingen inhaalt.
Zo eindigde een lezing van emeritus professor Marc Van Molle over de mondiale droogte ook in een opbouw van woede bij mij. Elke oplossing leek 'zoden aan de dijk' en die kwaadheid weerspiegelt zich in literatuur: Franzen, Bregman en anderen. De aanpak gaat danig traag en lijkt telkens nergens heen te leiden, bij gebrek aan moed en beleid. Iets van een stoïcijn van kolossaal formaat is nodig tegenover een werkelijkheid van wetenschappelijke informatie die het 'allemaal om zeep' ziet gaan binnen zeer afzienbare tijd. Een eerder flauw gevecht dus met een werkelijkheid waar je een enorme massa vergeving, hoop, en ook optimisme moet kunnen tegen inzetten.
Wanneer onderzoekers bijvoorbeeld in een groots opgezet onderzoek bijdragen tot het voorkomen van een op til zijnd conflict vanwege een stuwdam tussen Ethiopië en Egypte. Ook daar is het besluit: de lange termijn is belangrijk. Ook hier houden de drie ruiters die Marc Buelens opvat in zijn De verblinde samenleving hun race: 'wetenschap en technologie, markten en kapitalisme, politiek en democratie'. De Afrikaanse boeren staan aan de kant: ze kampen met de droogte of met verloren, ondergelopen land. Er is hulp nodig uit de luwte.
Achterop het drietal ruiters is er die 'luwte'. Die wordt gevormd door de burgermaatschappij, deze denktank, de commons van honderden verenigingen, de architectuur, rechtspraak binnen een democratische samenleving. Soms zou je verlangen naar een gevecht in regel in plaats van naar een stempotlood waarmee je de strijd na de debatten wilt afsluiten. Zoals een filosoof zou men, als het over die 'laatste druppel' gaat, rustig willen wachten op een verdict, een niet te betwisten uitspraak.
Zou de rechter meegaan in de erudiete tekst van de filosofen? Socrates legde zich neer bij zijn veroordeling, hoewel hij er nog een ferm aantal vragen tegenaan gooide vooraleer zijn laatste teug binnenging. De juiste vragen stellen is nodig, vermijdt oordelen, opent gesprekken, zet denkwerk op, vormt betere oplossingen. Als dat mocht helpen.
Om accenten en de elementen af te toetsen die bijdragen aan ambities naar klimaatneutraliteit, dient men eerst de woorden (terminologie) scherp te definiëren en ze vooral verstaanbaar maken.
Zoals Bertolt Brecht het aan zijn ezel moest kunnen uitleggen. Het is het soms wikken en wegen. Of schrappen, uitstellen. Er zijn de persoonlijke keuzes die we kunnen maken om bij te dragen aan verbeteringen: vegetariër zijn, zero-waste zo ver mogelijk drijven, kraantjeswater waarderen, het gazon niet bemesten, een lezing maken.
Zoals Bertolt Brecht het aan zijn ezel moest kunnen uitleggen. Het is het soms wikken en wegen. Of schrappen, uitstellen. Er zijn de persoonlijke keuzes die we kunnen maken om bij te dragen aan verbeteringen: vegetariër zijn, zero-waste zo ver mogelijk drijven, kraantjeswater waarderen, het gazon niet bemesten, een lezing maken.
Technieken die zich in de strijd gooien. De bewoners van de Bierkade in Amsterdam stonden bekend als echte vechtersbazen. Wie het tegen hen wilde opnemen, kon er bij voorbaat zeker van zijn de strijd te verliezen.
Zoals alweer Marc Buelens en columnisten er een dik jaar over schreven: veel in de aanpak van een (nog) onbekend fenomeen, iets wat ons vreemd is (een nieuw besmettelijk virus) of onoverzichtelijk in zijn bedreiging (de opwarming van de aarde) wordt beschreven in termen uit de oorlogsvoering. We weten dat daarin nooit echte overwinnaars zijn, alleen verliezers. Dat vechten uit woede is dan achterwege te laten. Het gesprek aangaan en het kleine waarderen.
Uitdagingen verenigen mensen in de luwte: na een democratische discussie tussen alle standpunten is er een voorzitter die (onbevangen en wijs) de knoop doorhakt. Het gevecht is beschaafd. Er volgt een beslissing en in het beste geval een gedragen beleid.
Wanneer de strijd een kant opgaat waar men het moet opnemen tegen 'de zee', 'het zout', 'de droogte', 'het klimaat' of 'een virus', dan ga je zelfs de traagheid waarderen. Deze week lezen we dat Poetin zal praten met Biden over de aanpak van het klimaat … digitaal weliswaar, twee dagen lang. Bolsonaro belooft een einde aan de ontbossing in Brazilië tegen 2030. Nuance: de illegale ontbossing … Zou je hem geen COVID-besmetting toewensen?
Misschien moet ik maar 'ns wat zwerfvuil gaan ruimen.
Meer van Francis Geldof