25 februari 2025
De hel van Azovstal - 82 dagen Oekraïens verzet in Marioepol
Joanie de Rijke is een bekende oorlogsjournalist die er niet voor terugschrikt de meest gevaarlijke landen en oorlogsgebieden te bezoeken. In Afghanistan werd zij ontvoerd en zes dagen vastgehouden door de Taliban. Deze ervaring schreef zij neer in het boek ‘In handen van de Taliban’. Zij reisde ook naar Pakistan en Syrië. Over Pakistan schreef zij ‘Pakistan, het gevaarlijkste land ter wereld’. Vanaf de eerste dag van de oorlog in Oekraïne bracht zij verslag uit vanuit Kyiv.
Jasper Christiaens is regisseur met aandacht voor menselijke verhalen, over verlies en afscheid nemen. In zijn documentaire War Junkies onderzocht hij de drijfveren van journalisten die de gevaarlijkste plekken ter wereld opzoeken om verslag uit te brengen over de bloedigste conflicten. Hij vergezelde Joanie naar Oekraïne. Dit boek is het resultaat van hun samenwerking.
De stad Marioepol gelegen aan de Zee van Azov werd al bij de aanvang van de oorlog volledig tot puin gereduceerd. Een groot deel van de bevolking kon tijdig ontkomen naar het nabije Zaporizja. Als de auteurs in maart 2022 Marioepol naderen is de stad volledig afgesloten. Alle verslaggevers hadden de stad verlaten. Voor berichtgeving uit de stad was men aangewezen op de berichten van de resterende bevolking.
De overgebleven inwoners konden terecht in de schuilkelders onder de immense staalfabriek Azovstal. Deze fabriek werd bij het uitbreken van de oorlog onmiddellijk stilgelegd. Het bedrijf beschikte over 36 schuilkelders ten tijde van de Koude Oorlog gebouwd door de USSR ter bescherming tegen een aanval uit het Westen. Nu moeten zij de bevolking precies tegen de Russen beschermen…
De levensomstandigheden waren er hallucinant. Een staalfabriek is nu eenmaal een erg vuile omgeving met bovendien veel stof en puin ten gevolge van de voortdurende beschietingen en bombardementen. Overal ligt er steenkool. Al spoedig was er een nijpend voedseltekort. De vluchtelingen met hun kinderen en huisdieren moesten slapen op houten paletten. Duisternis, koude en vochtigheid waren een constante beproeving.
Begin mei 2022 konden zij de schuilkelders verlaten en via een humanitaire corridor het niet-bezette gedeelte van Oekraïne bereiken. De laatste verdedigers, ongeveer 2.500 soldaten van het Azov-regiment, gaven zich op 16 mei 2022 over. Hen wachtte een onzeker lot als krijgsgevangenen. Doorgaans ontvingen zij ter verwelkoming een flink pak rammel. Sommigen werden koelbloedig vermoord of overleefden een ondervraging niet. Enkele gelukkigen werden uitgewisseld tegen gevangen Russische soldaten. Hoeveel er nu nog in leven zijn is onbekend.
Aan de hand van de getuigenissen van de gevluchte burgers en van de uitgewisselde krijgsgevangenen schetsen de auteurs een ontluisterend beeld van de Russische bezetter en de door hen veroorzaakte menselijke ellende. De gebeurtenissen rond Marioepol en Azovstal zijn exemplarisch voor de Russische oorlogsvoering: structurele vernietiging, vernedering en ontmenselijking van de bevolking, niets ontziende wreedheid en moordlust.
De burgemeester van Marioepol vindt Hitler maar een kleine jongen in vergelijking met Poetin. Hitler was vriendelijker voor de bevolking. Tijdens twee jaar Duitse bezetting vonden tienduizend inwoners de dood. Poetin deed daar nog geen drie maanden over. Zo kan hij met verve zijn plaats claimen onder de massamoordenaars van de laatste honderd jaar.
Er zijn reeds veel boeken gepubliceerd over de oorlog in Oekraïne, die op heden precies drie jaar geleden begonnen is. Er zullen er zeker nog heel wat volgen. Door de indringende getuigenissen van vluchtelingen en soldaten steekt dit werk er wel ver boven uit, waardoor het een blijvende waarde zal hebben.
Ignace Claessens
Meer van Ignace Claessens
Ignace Claessens
