17 maart 2025
Hendrik V - Het leven van Engelands grootste koning, 1386-1422
De journalist en historicus Dan Jones studeerde aan het prestigieuze Pembroke College Universiteit Cambridge. Hij is gespecialiseerd in middeleeuwse geschiedenis. Sinds 2009 publiceerde hij een tiental historische boeken waarvan de meeste in de Nederlandse vertaling verschenen zijn bij Omniboek.
In 2012 verscheen The Plantagenets: The Kings Who Made England waarin de geschiedenis van de Plantagenet-dynastie aan bod komt van Hendrik II tot Richard II. In zijn derde boek The Hollow Crown: The Wars of the Roses behandelde hij de periode na het overlijden van Hendrik V van 1422 tot 1541. Met het besproken werk vult de auteur de lacune tussen de hierboven vermelde werken op: de opvolging van Richard II tot de dood van Hendrik V.
Bij het begin van de 15e eeuw beleefde Engeland woelige tijden. Het land werd geteisterd door wanorde en balanceerde op de rand van een totale burgeroorlog. De overheidsfinanciën waren er belabberd aan toe. Wet en orde waren ver te zoeken. Piraten bedreigden de kusthavens. Ketters ondermijnden het kerkelijke gezag, hoeksteen van de koninklijke macht. Machtige edelen complotteerden tegen de koning.
Richard II was amper tien jaar oud toen hij in 1377 koning Edward III opvolgde. De oude koning had een halve eeuw geregeerd en zijn regering was afgegleden naar corruptie, partijstrijd en verval.
Van Richard II werd veel verwacht. Deze hoge verwachtingen kon hij niet inlossen. Hij wenste vrede en harmonie in zijn koninkrijk maar dacht dit alleen te bereiken door absolute onderwerping aan zijn wil. In 1397 nam hij meedogenloos wraak op de edelen die hem in het verleden tegengewerkt hadden. Ze verloren hun hoofd in de Tower.
Van Richard II werd veel verwacht. Deze hoge verwachtingen kon hij niet inlossen. Hij wenste vrede en harmonie in zijn koninkrijk maar dacht dit alleen te bereiken door absolute onderwerping aan zijn wil. In 1397 nam hij meedogenloos wraak op de edelen die hem in het verleden tegengewerkt hadden. Ze verloren hun hoofd in de Tower.
Het leven van de vader van Hendrik V werd gespaard. In 1399 werd hij wel levenslang verbannen uit Engeland. Hij slaagde erin terug te komen, sloot Richard in de Tower op en liet zich kronen tot Hendrik IV. Zo kwam het Huis van Lancaster op de Engelse troon. Getroffen door een niet nader genoemde ziekte was hij vanaf 1406 niet meer in staat te regeren. Tot ergernis van zijn zoon weigerde hij te abdiceren. Eerst na zijn overlijden in 1415 kon Hendrik V zijn vader opvolgen.
Hij ontpopte zich als een bekwaam leider. Met zijn zesentwintig jaar was hij reeds een iets oudere koning waardoor hij een lange voorbereidingstijd achter de rug had. Dit heeft er zeker toe bijgedragen dat hij door zijn onverstoorbare visie, wilskracht en uitzonderlijke moed erin slaagde de eeuwige vijand Frankrijk op de knieën te krijgen. Hij veroverde grote delen van Frankrijk en had uitzicht op de Franse kroon bij het overlijden van de Franse krankzinnige koning Karel VI. Dit is hem niet gelukt. Hij stierf eind augustus 1422, twee maanden vóór het overlijden van Karel VI.
Werd Hendrik V terecht opgehemeld tot een uitzonderlijk vorst? Hij is er zeker in geslaagd de rust in Engeland terug te brengen en de macht van de al te machtige adelen te fnuiken. Zijn buitenlands beleid was succesvol maar kende ook een zware prijs. Bij het einde van zijn regeerperiode zat Engeland op zwart zaad. Er werden wel grote gebieden veroverd doch deze leverden weinig inkomsten op. Na zijn overlijden gingen de veroverde gebieden bovendien grotendeels verloren. Was het najagen van zijn ambitie het verlies van talrijke mensenlevens, de uitgehongerde en kapotgeschoten steden en de enorme geldverspilling wel waard? Het eindresultaat was negatief.
Hij bleek een erg vroom man te zijn. Na iedere gewichtige beslissing of veldslag bezocht hij bedevaartsoorden en verzamelde hij relikwieën. In de meeste penibele omstandigheden legde hij zijn lot in de handen van God. Ketters werden ongenadig vervolgd en eindigden op de brandstapel. Zijn vrome ingesteldheid belette hem wel niet wreed en meedogenloos op te treden. Hij aarzelde niet zijn manschappen voor de geringste misstap te executeren. Na de beruchte slag bij Azincourt liet hij alle krijgsgevangenen afslachten wat toen ook al tegen de krijgsregels was.
Dit stond dan weer in contrast met zijn verfijnde belangstelling voor allerlei kunstvormen. Hij speelde harp en componeerde zelf muziekstukken. Hij was een fervent lezer. Op zijn veldtochten nam hij steeds een kist boeken mee. De bibliotheken van de geplunderde steden kwamen steevast bij hem terecht waarna hij verschillende werken aan abdijen en kloosters schonk.
Een controversieel figuur dus met vele sterke gaven en enkele zwakke punten. In zijn tijd werd hij beschouwd als een toonbeeld van koningschap. Naar onze maatstaven zou hij nu als een wrede, veeleisende dictator verguisd worden en maakt hij kans op een ticketje Den Haag.
De auteur verstaat de kunst een levendig beeld te schetsen van deze uitzonderlijke koning. Hij besteedt veel aandacht aan de opleiding van de toekomstige koning wat ertoe bijdraagt het handelen van de latere koning te begrijpen. Hij breekt ook met de traditie geschiedenisboeken in de verleden tijd te schrijven. Het gebruik van de tegenwoordige tijd brengt de figuur van Hendrik V tot leven en zet de lezer midden in de actie. Daardoor benadert zijn geschiedschrijving de structuur en inhoud van een historische roman zonder nochtans daardoor aan wetenschappelijke waarde in te boeten.
Een aanrader voor wie belangstelling heeft voor deze episode uit de Engelse en Franse geschiedenis waarin ook Bourgondië en Vlaanderen een rol spelen. Enige historische kennis van deze periode is geen must maar het helpt.
Ignace Claessens
Meer van Ignace Claessens
Ignace Claessens
