12 april 2025
We informeren ons kapot - Pleidooi voor onwetendheid
In 2007 verscheen het boek ‘We consumeren ons kapot’ van Dirk Geldof. Er is iets van. Een generatie later, ligt het boek ‘We informeren ons kapot’ van Ignaas Devisch op de boekenplank. Ook hier is iets van. Devisch neemt ons in dit boek mee doorheen het labyrint van het internet, waar valse informatie en ongefundeerde meningen welig tieren.
Omdat we helemaal niet hebben leren omgaan met de hierboven vermelde schaduwzijde van het internet, wordt niet alleen het individueel denken beïnvloed, maar staat ook de democratie onder druk. Maar gelukkig is niets verloren. Ignaas Devisch hanteert hiertoe een rist van filosofische overwegingen uit het verleden om de uitdagingen van het heden te analyseren, met het oog om de beste aanpak voor morgen te schetsen.
“Hoe meer ik doorheen dit boek luister naar de auteur, hoe langer ik mijn persoonlijk oordeel over dit boek uitstel.” (De recensent)
In alle eerlijkheid was het niet de titel van het boek waarvoor ik warmliep. Als dooddoener gesteld, weet ik uit ervaring dat “We informeren ons kapot” een waarheid is als een koe. Meer informatie opent trouwens meer wegen naar kennis, maar leidt soms ook naar meer twijfelachtige keuzes. Ter illustratie overvalt het je misschien ook weleens dat als je na lang zoeken uiteindelijk dan toch iets beslist, je nog altijd het vermoeden hebt dat je misschien nog iets over het hoofd hebt gezien. “Met het weten groeit de twijfel.” Laat dit nu net het citaat zijn van Goethe waarmee de auteur het boek opent.
Het was vooral de mooi verwoorde ondertitel “Pleidooi voor onwetendheid” die mijn aandacht trok. Ik interpreteerde het meteen als een filosofische vertaling van het zogenaamde “Less is more” citaat. En laat me nu net daar een groot voorstander van zijn. Ik had de ondertitel dus een trapje hoger geplaatst bij het ontwerp van de cover. Beschouw het als een suggestie aan de auteur voor bij een volgende herdruk.
In alle eerlijkheid was het niet de titel van het boek waarvoor ik warmliep. Als dooddoener gesteld, weet ik uit ervaring dat “We informeren ons kapot” een waarheid is als een koe. Meer informatie opent trouwens meer wegen naar kennis, maar leidt soms ook naar meer twijfelachtige keuzes. Ter illustratie overvalt het je misschien ook weleens dat als je na lang zoeken uiteindelijk dan toch iets beslist, je nog altijd het vermoeden hebt dat je misschien nog iets over het hoofd hebt gezien. “Met het weten groeit de twijfel.” Laat dit nu net het citaat zijn van Goethe waarmee de auteur het boek opent.
Het was vooral de mooi verwoorde ondertitel “Pleidooi voor onwetendheid” die mijn aandacht trok. Ik interpreteerde het meteen als een filosofische vertaling van het zogenaamde “Less is more” citaat. En laat me nu net daar een groot voorstander van zijn. Ik had de ondertitel dus een trapje hoger geplaatst bij het ontwerp van de cover. Beschouw het als een suggestie aan de auteur voor bij een volgende herdruk.
Over naar de inhoud van het boek. In het eerste deel schetst Ignaas Devisch het probleem dat zich stelt. Meer onlineinformatie betekent in realiteit vaak foute en totaal overbodige informatie, of anders gesteld desinformatie. Ignaas Devisch vergelijkt hierbij de opgang van het internet met de ‘big bang’, als de explosie van het zich steeds maar uitbreidende universum. Er is m.a.w. geen weg terug. We kunnen dus maar beter met ‘valse’ informatie leren omgaan. Dit betekent in de eerste plaats dat we de verleiding moeten leren weerstaan om naar die ‘zwarte gaten’ te willen klikken, waarin men al te vaak eigengereid op zoek gaat naar een echo van de eigen mening. In die ruimte verliezen we uiteindelijk het vertrouwen in elkaar en bij uitbreiding in de gemeenschap. Hierdoor schuift de democratie, waarin verschillende stemmen worden gehoord op naar een infocratie, waarin enkel geluisterd wordt naar de eigen stem en de roddel over de andere.
In het boek beschrijft de auteur de kenmerken van de aandachtseconomie, waarin populariteit, likes en boude stellingen centraal staan. Zo schuift ook de werking van onze democratie, waarbij de vertegenwoordigers van het volk een ideeënstrijd voeren in het parlement, op naar de sociale media, waarin ‘het eigen gelijk’ van partijen en politici verder wordt gedeeld en verheerlijkt. Uiteindelijk verleren we zo ‘het ruzie maken op een georganiseerde manier’. Tegenstellingen leiden dan niet meer tot een rationele discussie, maar monden uit in een emotioneel conflict waarin geen respect kan worden opgebracht voor de mening van de andere. Aldus voeden we een samenleving zonder empathie, worden we angstig en raken we gedesoriënteerd. De polarisatie is dan nog maar een stapje verwijderd. Op korte termijn zoekt men dan bescherming binnen die groep waarmee men zich identificeert. En turend naar de horizon zoekt men dan leiding bij iemand die houvast, helderheid én duidelijk brengt. Eenmaal die nieuwe leider opstaat, glijdt de democratie af naar een autocratie.
Ignaas Devisch stelt in het tweede deel van het boek evenwel dat niets verloren is. Hij reikt de lezer hiertoe een aantal interessante gedragingen aan om licht te vinden in de duisternis. Leer informatie kritisch te verwerken. Geloof niet klakkeloos wat anderen beweren. Leer ook lateraal te lezen door bronnen te vergelijken. Omring je met een netwerk van informanten op wie je kan rekenen. Negeer irrelevante informatie die jouw weg opkomt. Ga in debat met elkaar. Luister naar de andere. En weersta de verleiding naar afleiding. Om er maar enkele te noemen.
Volgt nu een uiteindelijk oordeel over dit boek.
De auteur bewandelt een erg toegankelijk, filosofisch gekleurd pad naar een beter werkende samenleving. Hij hanteert hiertoe de werktuigen van o.m. Aristoteles, Descartes, Goethe, Leibniz en vele anderen. Het samenspel tussen hun filosofische waarheden uit het verleden doet ons beseffen dat alles vandaag anders maar toch ook weer hetzelfde is. Op uzelf komt het aan!
Ik sluit me volmondig aan bij dit mooi, reflectief pleidooi voor een weloverwogen onwetendheid.
Alain Surkol
Meer van Alain Surkol
Alain Surkol
