26 december 2025
CLEOPATRA - Zie haar. Bewonder haar. Vrees haar.
De Britse auteur Natasha Solomons studeerde Engelse literatuur aan de Universiteit Glasgow en achttiende-eeuwse fictie aan de Universiteit Aberdeen. Zij debuteerde in 2010 met de roman ‘De lijst van meneer Rosenblum’, gebaseerd op de ervaringen van haar grootouders aan moederskant die eind de jaren dertig Berlijn ontvluchtten om zich in Londen te vestigen. Zij schreef vervolgens nog een tiental boeken waarbij vooral familiegeschiedenissen centraal staan.
Cleopatra was dertien toen zij in 57 v.Chr. haar vader farao Auletes naar Rome vergezelde waar hij hulp zocht om de binnenlandse rebellie tegen zijn bewind te onderdrukken. Hij was een zwakke vorst die de vuist van Rome nodig had om zich te handhaven. Hij zag niet in dat hij zo zijn land in de uitverkoop stelde.
Toen Cleopatra achttien was overleed Auletes. Volgens zijn wens volgden Cleopatra en haar oudere broer Ptolemaeus hem op. Naar Egyptische gebruiken trouwden zij ook met elkaar. Het huwelijk was een klucht. De echtgenoten vertrouwden elkaar niet en aasden op de alleenheerschappij over Egypte. Toen Cleopatra een vlootparade op de Nijl aanvoerde om haar onderdanen voor zich te winnen, bezette Ptolemaeus de hoofdstad Alexandrië en wachtte haar daar op om haar te vermoorden. Cleopatra, gewaarschuwd, trok zich met haar troepen in de woestijn terug.
In Rome was er ook heibel. In het conflict tussen Caesar en Pompeius achtervolgde Caesar zijn tegenstander tot in Egypte waar Pompeius lafhartig vermoord werd door Ptolemaeus. Hij dacht zo de gunst van Caesar te verwerven. Die was ontstemd over deze laffe handelswijze. Cleopatra zag haar kans Caesar aan haar kant te krijgen. Zij verleidde hem en van zodra Caesar over voldoende legioenen beschikte versloeg hij het leger van Ptolemaeus die daarbij omkwam. Cleopatra triomfeerde als koningin van Egypte en als moeder van de enige zoon van Caesar, Caesarion.
Nadat Caesar naar Rome teruggekeerd was begaf Cleopatra zich ook naar Rome om er getuige te zijn van zijn triomftocht na de overwinning op Pompeius en de geslaagde veldtocht in Egypte. Caesar werd de machtigste man van Rome. Hij had de ambitie zich tot koning van het Romeinse Rijk te laten uitroepen als evenknie van Cleopatra, koningin van Egypte. Enkele Romeinse senatoren vreesden zijn dictatoriale verzuchtingen en vermoordden hem op 15 maart 44 v. Chr.
Deze moord gaf aanleiding tot zware onlusten in Rome. Iedereen die dicht bij Caesar stond vreesde voor zijn leven. Cleopatra wist met een list te ontsnappen en kon Alexandrië bereiken, waar zij voorlopig alleen haar rijk kon besturen. Rome, geteisterd door onderlinge twisten, liet haar tijdelijk met rust.
Daarmee eindigt het verhaal. Wat er daarna verder gebeurde, wordt niet meer beschreven. Hoe evolueerde Egypte verder? Kwam Rome nog tussen? In welke omstandigheden kwam Cleopatra aan haar einde? Over dit alles laat de schrijfster de lezer in het ongewisse. Zij beperkt zich tot de verhouding van Cleopatra met Caesar, een periode van hooguit enkele jaren. De lezer moet dus geen volledige biografie verwachten wat de titel van het werk nochtans laat vermoeden. De vlag dekt de lading niet.
Met veel fantasie en op levendige wijze beschrijft de auteur het leven aan het Egyptische hof, de gebruiken, de verering en aanbidding van de talrijke goden en godinnen, de relatie met Caesar, maar ze kan niet verbergen dat zij geen historica is.
De verschillende gebeurtenissen worden niet in de tijd gesitueerd. De lezer moet dit zelf uitzoeken. De politieke situatie, vooral het conflict tussen Pompeius en Caesar, wordt niet verklaard. De auteur verwijst naar verschillende personages in Rome: Fulvia, Clodia, Marcus Antonius zonder verdere omkadering. Wat was hun belang? Welke invloed hadden zij op de gebeurtenissen?
Wat een verschil met het werk van Dick Harrison Cleopatra (Uitgeverij Omniboek, 2025) waarin de lezer een bevattelijke biografie krijgt, gebaseerd op historische gegevens en tegen een achtergrond van de geschiedenis van het Nabije Oosten van de tweede eeuw v. Chr. tot aan het begin van onze tijdrekening.
De lezer die voor een luchtig, gefantaseerd, vlotlezend verhaal over een korte periode uit het leven van Cleopatra kiest, zal zeker zijn gading in dit boek vinden. Wie een degelijke biografie verwacht zal ontgoocheld zijn.
Ignace Claessens
