29 juli 2020
Voeten in Braziliaanse aarde. Zoektocht naar en met de oorspronkelijke bevolking
In het voorjaar van 2000 trok Luc Vankrunkelsven eindelijk naar Brazilië om ter plekke bij de gemeenschappen van de inheemse bevolking te gaan ervaren hoe het stond met het project “Wervel” (Werkgroep voor een Rechtvaardige en Verantwoorde Landbouw) 10 jaar naar na de oprichting ervan. ”Eindelijk”, want vanuit zijn werk bij de Norbertijnen in Averbode, gegrepen door de persoon van Dom Helder Camara en zijn optie voor de armeren en de toen populaire(want eindelijk strijdbare) kerk van de bevrijdingstheologie.
Het was al als 17-jarige dat hij ervan doordrongen was dat zijn taak in het leven ergens in Brazilië moest liggen. Hij studeerde theologie, deed twee jaar burgerdienst (buurtwerk in Antwerpen, “tussen en voor de mensen”) in plaats van zijn legerdienst. Dan “stootte” hij op de Norbertijnen in de abdij van Averbode omdat die een “stichting Brazilië” had… alhoewel ook de combinatie van contemplatie en actie hem aansprak.
Daarna was hij 10 jaar verantwoordelijk voor het bezinningscentrum. Hij liet zich – wat zeer uitzonderlijk is - niet tot priester wijden, want hij wilde rechtstreeks in de maatschappij werken, maar werd wel tot diaken gewijd, zodat hij nu toch nog ergens tot de clerus behoort… In 2000 vraagt hij een sabbatjaar aan zodat hij eindelijk de eerste reis naar zijn levensdoel kan maken en per bus en trein door Brazilië reizen. Geholpen door enkele Vlamingen maakt hij kennis niet enkel met de inheemse bevolking maar ook met landloze boeren. Hij ziet met eigen ogen het soja-verhaal groeien en dat wordt voor hem almaar belangrijker. Vanaf 2002, nadat hij op het algemeen seminarie over soja sprak voor het grote publiek, ging hij overal over dit thema spreken. Zelfs in Brazilië waar hij in 2008 een uitgebreide conferentie-tour maakte in het Portugees. Gegrepen - niet enkel door de mensen, maar ook door het Amazonegebied en het drama van ontbossing, soja en Cerrado - kon hij niet anders dan dat allemaal neerschrijven in boeken, waarvan er ondertussen al 9 zijn verschenen.
Daarna was hij 10 jaar verantwoordelijk voor het bezinningscentrum. Hij liet zich – wat zeer uitzonderlijk is - niet tot priester wijden, want hij wilde rechtstreeks in de maatschappij werken, maar werd wel tot diaken gewijd, zodat hij nu toch nog ergens tot de clerus behoort… In 2000 vraagt hij een sabbatjaar aan zodat hij eindelijk de eerste reis naar zijn levensdoel kan maken en per bus en trein door Brazilië reizen. Geholpen door enkele Vlamingen maakt hij kennis niet enkel met de inheemse bevolking maar ook met landloze boeren. Hij ziet met eigen ogen het soja-verhaal groeien en dat wordt voor hem almaar belangrijker. Vanaf 2002, nadat hij op het algemeen seminarie over soja sprak voor het grote publiek, ging hij overal over dit thema spreken. Zelfs in Brazilië waar hij in 2008 een uitgebreide conferentie-tour maakte in het Portugees. Gegrepen - niet enkel door de mensen, maar ook door het Amazonegebied en het drama van ontbossing, soja en Cerrado - kon hij niet anders dan dat allemaal neerschrijven in boeken, waarvan er ondertussen al 9 zijn verschenen.
De wereldwijde vraag naar soja (“de wonderboon”) leidt ertoe dat grote natuurgebieden worden ingepalmd en vernietigd door branden en met bulldozers, terwijl de inheemse bewoners, kleine Braziliaanse boeren, worden opzijgeschoven. In het Braziliaanse Parlement spreekt men van de 3 B’s/ “Biblia”: de conservatieve Pinksterkerken. De “Bala”: de apenindustrie. En de “Boi”: de agrobusiness.
Hij moet vaststellen hoe deze kaalkap leidt tot de verwoesting zowel van natuur als van gemeenschappen. Een van die gebieden onder vuur, omcirkeld en aangevallen door de soja-gebieden is de Cerrado, een ecosysteem van 2 miljoen vierkante kilometer. Vertrekkend vanuit het concrete sojaverhaal probeert hij met dialoog uitwisseling en solidariteit tot stand te brengen tussen “beide kanten van de Oceaan”. Reeds tijdens zijn eerste verblijf in Brazilië wist hij dat hij dat sojaverhaal moest brengen, de wereldwijde “belangen” aanwijzen en kenbaar maken, tonen hoe kwetsbare natuurgebieden, traditionele systemen van leven en voedselproductie worden kaalgekapt en platgebrand. Hij wil naar alternatieven zoeken en hij wordt een belangrijke spreker op congressen, conferenties, in universiteiten, bij sociale groeperingen, op radio en televisie.
Hij moet vaststellen hoe deze kaalkap leidt tot de verwoesting zowel van natuur als van gemeenschappen. Een van die gebieden onder vuur, omcirkeld en aangevallen door de soja-gebieden is de Cerrado, een ecosysteem van 2 miljoen vierkante kilometer. Vertrekkend vanuit het concrete sojaverhaal probeert hij met dialoog uitwisseling en solidariteit tot stand te brengen tussen “beide kanten van de Oceaan”. Reeds tijdens zijn eerste verblijf in Brazilië wist hij dat hij dat sojaverhaal moest brengen, de wereldwijde “belangen” aanwijzen en kenbaar maken, tonen hoe kwetsbare natuurgebieden, traditionele systemen van leven en voedselproductie worden kaalgekapt en platgebrand. Hij wil naar alternatieven zoeken en hij wordt een belangrijke spreker op congressen, conferenties, in universiteiten, bij sociale groeperingen, op radio en televisie.
Nu, terugkijkend op 20 jaar Brazilië, wordt het er niet beter op. Hij ziet er enorm van af te moeten vaststellen hoe alles in Brazilië verder achteruitgaat. Het is een nooit aflatende strijd. Zo is het bijvoorbeeld bijzonder pijnlijk te moeten vaststellen hoe Nederlandse, Duitse en Zweedse pensioenfondsen illegaal grond opkopen en er de mensen laten vergiftigen.
Het verloop van de politieke machtsverschuivingen in Brazilië ziet Vankrunkelsven zo: na de Europese “wereldoorlogen” en een periode van onstabiliteit komen militaire dictaturen aan de macht in de jaren 60-80. Na 2000 volgt een linkse golf. Nu is het een rechtse stroming, zelfs een extreemrechtse, die beslist over wat er gebeurt met 80% van de eerder arme tot zeer arme bevolking en een (20%) middenklasse die zorgvuldig waakt over hun privileges. De belangrijkste groep zijn de 800 ofzo superrijken die bepalen wat er in Brazilië gebeurt.
Het verloop van de politieke machtsverschuivingen in Brazilië ziet Vankrunkelsven zo: na de Europese “wereldoorlogen” en een periode van onstabiliteit komen militaire dictaturen aan de macht in de jaren 60-80. Na 2000 volgt een linkse golf. Nu is het een rechtse stroming, zelfs een extreemrechtse, die beslist over wat er gebeurt met 80% van de eerder arme tot zeer arme bevolking en een (20%) middenklasse die zorgvuldig waakt over hun privileges. De belangrijkste groep zijn de 800 ofzo superrijken die bepalen wat er in Brazilië gebeurt.
We kunnen dus bijna spreken van een moderne versie van een slavenmaatschappij. Heel recent merken we wel dat er sociale bewegingen zijn die zich opnieuw beginnen te organiseren.
De schrijver heeft natuurlijk oog voor religie, bespiegelingen en kritiek in de drie revoluties: die van de mondialisering, de digitale transformatie en allerhande genetische revoluties. Als je die wil “zien” en begrijpen kijk je best naar de DVD ”Het groene Woud”, over het oprukken van de mega-sojaculturen waarbij hele bevolkingsgroepen met hun traditionele systemen van leven en voedselproductie onder de laars gelopen worden door bosbranden en bulldozers, gewoon verjaagd worden door grote (meestal buitenlandse) bedrijven die de rivieren waar deze mensen rond en van moeten van leven gewoon vergiftigen. Bedrijven waartegen er eigenlijk weinig of geen verweer is dan zélf zoeken naar alternatieven en hen intussen aanklagen… Er is wel de CPT, de Commissao Pastoral da Terra die elk jaar een boek publiceren met bijvoorbeeld in cijfers en tekst de toename en criminalisering van geweld op het platteland en alle thema’s waarover ook de schrijver het heeft: de criminalisering van de sociale bewegingen zoals die voorgesteld wordt door de pers (!), voorstellen tot het beperken van het grondbezit, herkenning van de territoria van de traditionele gemeenschappen zodat die grond buiten de markt blijft en, helaas, de “banale” rol van de gewone mens-consument die dat het stelsel in beweging houdt bij het kopen van een kilo stoofvlees in de supermarkt.(cfr. Hanna Arendts “banaliteit van het kwaad”).
Zoals je merkt is dit een eerder rommelig boekje, je zal tevergeefs zoeken naar inhoudelijke verbanden. De samensteller maakte gewoon “een bescheiden keuze uit zijn boeken”, wat niet resulteerde in een buitengewoon coherent geheel.
Het laat je desalniettemin wél kennismaken met de inzet en betrokkenheid van deze gedreven Vlaming, zijn ongeëvenaarde kennis, ervaring en inzicht die hij gevat kan formuleren.
”Een ecosysteem waar de diversiteit aan vlinders afsterft, is ziek. Wanneer zal de mens volgen?”
Meer van Victor De Raeymaeker
Het laat je desalniettemin wél kennismaken met de inzet en betrokkenheid van deze gedreven Vlaming, zijn ongeëvenaarde kennis, ervaring en inzicht die hij gevat kan formuleren.
”Een ecosysteem waar de diversiteit aan vlinders afsterft, is ziek. Wanneer zal de mens volgen?”
