19 oktober 2020
Vergeten is het grootste verlies.
Europese familiekroniek
Wie kent Angela Baekelmans of heeft informatie over haar? Deze oproep hoorde Karel Indeganck stom toevallig op de lokale televisie ATV. Hij reageerde en kwam via e-mails in contact met de auteur van dit boek. Waarom was Reinier Heinsman geïnteresseerd in Karels overleden vrouw Angela? Het blijkt dat Lucienne Blumenthal, de oma van Reinier, de jodenvervolging in Antwerpen tijdens de Tweede Wereldoorlog heeft overleefd door de identiteit van Angela te lenen. Hoe dit alles in elkaar zit lezen we in deze absoluut spannende familiegeschiedenis.
Hoe begin je aan een familiekroniek, met zoveel personen, data en feiten zonder dat het saai wordt? Dat heeft deze jonge auteur, student notarieel recht aan de Rijksuniversiteit Groningen, heel knap opgelost. Zijn interesse in geschiedenis en een boekje dat zijn oma hem gaf met een getuigenis over haar verleden deden Reinier op zoek gaan naar meer. Hij bevroeg oudere familieleden en dook in archieven. Met als resultaat dit boek dat Lucienne graag zelf geschreven zou hebben. Daarom vertelt Reinier het vanuit haar perspectief. Het verhaal gaat over het lot van de mensen die dicht bij haar stonden.
De ouders van Lucienne waren Hongaarse joden die voor de Tweede Wereldoorlog naar Antwerpen trokken. Antwerpen was toen een geliefde bestemming voor duizenden migranten. Sommige joden zagen hun toekomst in België, anderen waren onderweg naar Noord- of Zuid-Amerika. De meeste familieleden in België sloegen nog voor de deportaties op de vlucht of waren al ondergedoken. Sommigen werden vanuit Mechelen gedeporteerd naar Auschwitz, anderen vanuit Cluj in Roemenië. Degenen van de familie die naar het zuiden van Frankrijk waren gevlucht, gingen daar in onderduik, werden geïnterneerd in Franse kampen of sloten zich aan bij het Franse verzet. Het deel in het boek van na de oorlog laat zien hoe joodse mensen hun leven weer probeerden op te pakken.
Het boek is geschreven in een vlotte, aangename stijl en het leest snel, haast als een avonturenroman. Het is heel meeslepend. Je leeft mee met de personages. Opmerkelijk is de vrolijke en positieve ingesteldheid van de mensen in het boek, al is hun situatie vaak nog zo schrijnend. De auteur schrijft in zijn voorwoord dat het boek dient als herinnering aan gebeurtenissen die de samenleving niet mag vergeten. Voor ons als humanisten is het onmiskenbaar een waardevol boek. Het confronteert ons met feiten die in onze hedendaagse maatschappij ook een belangrijke rol spelen, zoals migratie en mensenrechten. Hoe ging men er toen mee om en hoe nu? Een interessante vergelijking.
Als 'roman' over de Tweede Wereldoorlog deed dit boek me denken aan twee andere boeken die ik met evenveel plezier heb gelezen: Volgend jaar in Jeruzalem van André Kaminski (1986) en De blauwe fiets van Régine Deforges (1981). Ik zal Vergeten is het grootste verlies net zo lang blijven herinneren.
Meer van Magda Heeffer
