“Als er pannenkoeken gebakken werden op de afdeling,
kwamen de verpleegkundigen spontaan even langs.”
- Annemie

Het boekje bestaat uit een groot aantal verschillende korte bijdragen. Prof. dr. Kris Vanhaecht, hoofddocent kwaliteit en patiëntveiligheid aan de KU Leuven, legt als initiator de oorsprong uit. Verschillende academici onderstrepen het belang. Patiënten getuigen. Het managementperspectief wordt belicht. Zorgprofessionals schreven hun mening neer. Die variëteit is een sterk punt. Het maakt het Mangomoment daarmee meteen tot de basis van een erkend, belangrijk, en dus onderbouwd model. Het maakt overigens het boekje, dat in totaal 131 pagina’s telt, ook heel vlot leesbaar.

Belangrijk punt ook: één hoofdstuk besteedt aandacht aan het uitgebreide wetenschappelijk onderzoek rond het Mangomoment. Meer dan 1.000 verhalen, 351 verdiepende getuigenissen, 120 interviews, … werden verzameld en geanalyseerd. Het leidt tot de vaststelling dat het Mangomomentmodel niet vrijblijvend is, maar randvoorwaarden en katalysatoren heeft. En psychiater Dirk De Wachter voegt er een wat hem betreft nog belangrijke voorwaarde aan toe: een Mangogeste moet authentiek en spontaan zijn: “Als het Mangomoment een af te vinken stap wordt in de flowchart die door de inspectie wordt gecontroleerd, wordt het zelfs contraproductief.”

Misschien raar, maar de lectuur van het boekje maakte mij ook een beetje verdrietig. Je zou het concept ook kunnen beschouwen als een alarmteken: “Halt! Hier moet het stoppen! Het is hoog tijd om het evenwicht tussen mens en systeem te herstellen!” Terwijl alles in de zorg uiteindelijk om de zieke en daardoor extra kwetsbare mens zou moeten draaien, lijkt ze nu zelf ziek aan ontmenselijking. Dat is uiteraard een veralgemening en té sterk uitgedrukt. Maar het is een bijwerking van het systeem die onze aandacht verdient en die te weinig belicht wordt. Dat is net wat het Mangomoment doet.

“Als zorgverleners moeten we die signalen willen oppikken.”
- Véronique, gynaecologe

Tegelijk is voor een patiënt natuurlijk veel meer nodig dan een warm moment, hoe veelbetekenend dat in een bepaalde situatie ook kan zijn. Een patiënt moet worden gesterkt om zélf weerstand te bieden als het systeem te scherpe tanden krijgt. Dat brengt mij tot het concept Patient Empowerment, een concept dat ook wordt vermeld in de bijdrage van prof. Mark Waer, nu op emeritaat maar toen het boekje verscheen nog voorzitter van het bestuurscomité van UZ Leuven, en prof. Wim Robberecht, gedelegeerd bestuurder van UZ Leuven. Ze onderstrepen de nood aan een holistische visie op de patiënt en noemen de emancipatie van de patiënt een positieve en onomkeerbare evolutie.

Een systeem is geen bovennatuurlijk, abstract iets; het bestaat uit mensen. Dus wie het bevolkt en bouwt – zorgverleners, managers, beleidsmakers, … - moet zich eveneens verzetten tegen negatieve bijwerkingen. Uiteindelijk is het systeem het eindresultaat van wat we er allemaal samen van maken. Daarom geldt het Mangomomentmodel voor mij als een oproep aan ons allen: de finaliteit in de zorg is het welbevinden van de mens. Hopelijk wordt het signaal begrepen door wie het op moet vangen.

De opbrengst van dit boek gaat integraal naar het KU Leuven Mangomoment Fonds, dat onderzoek en onderwijs omtrent kwaliteit en klantgerichtheid in de zorg ondersteunt.

Warm aanbevolen en inspirerende lectuur!