Vielen er dan tijdens die periode geen slachtoffers meer? Natuurlijk wel. Het eerste slachtoffer was, zoals bij elk conflict, de waarheid. Daarover gaat dit boek. Over de waarheid en vooral over hoe die vakkundig de nek om te draaien. Weiner opent met een beschrijving van het type strijd dat het Westen en het communisme met elkaar leverden tijdens de Koude Oorlog: de politieke oorlogvoering, ook wel informatieoorlog genoemd. “Politieke oorlogvoering is de manier waarop landen hun macht projecteren en hun wil opleggen aan een vijand, zonder de inzet van raketten of legereenheden. Je hebt er het volledige arsenaal aan inlichtingenwerk en diplomatie voor nodig, van geheime operaties tot en met afgedwongen samenwerking, en dit hele instrumentarium moet door de president ook nog eens vakkundig ingezet worden.” Dat klinkt allemaal indrukwekkend, maar laat u niet in de luren leggen, dit soort oorlogvoering brengt het laagste in de mens naar boven. De ene leugen of manipulatie is nog gortiger dan de andere. De ene ‘actieve maatregel’ nog wreder dan de andere. Politieke oorlogvoering gaat over lijken, minder weliswaar dan een ‘gewone’ militaire operatie, maar mensenlevens stellen in beide gevallen even weinig voor. Dit soort oorlog is laffer, slinkser, geniepiger en wordt beschreven in eufemistische termen, à la ‘speciale militaire operatie’ die Poetin momenteel uitvoert in Oekraïne. Alles draait om alternative facts (met dank aan Kellyanne Conway, spindoctor van Trump, voor het bedenken van dit neologisme). George Orwell draait zich om in zijn graf.

Spionage is dankbaar voer voor films of TV-series. Maar de werkelijkheid erachter is bikkelhard en vaak compleet inhumaan. Het is - evolutionair gezien - terug naar af, terug naar de strike first to survive. Het is de vleesgeworden angst, paranoïa, achterdocht en argwaan... Het boek van Weiner legt dit allemaal genadeloos bloot. Vooral wat de Amerikanen en de Russen allemaal uitspookten passeert de revue. Van het overrulen van democratisch verkozen regimes in Afrika (Mobutu) en Midden-Amerika (het Iran-contra-schandaal) tot de Russische inmengingen in de verkiezing van that useful idiot Trump.

In het licht van de huidige calamiteiten in Oost-Europa is vooral het stuk over ‘de nieuwe tsaar’ Poetin bijzonder relevant. Weiner legt haarfijn uit hoe Poetins rancune tegenover het Westen zich stelselmatig kon opbouwen en hoe deze door datzelfde Westen vervolgens werd onderschat. Poetins leven is een in hebzucht, machtshonger en corruptie gedrenkt verhaal. Maar ook de opeenvolgende Amerikaanse presidenten krijgen van Weiner een veeg uit de pan omwille van hoe ze boel voortdurend belazerden.

Dit boek maakt van de lezer die niet de nodige afstand bewaart of onvoldoende attent is misschien wel een complotdenker die overal manipulaties ontwaart, in het bijzonder in digitale sferen. Want wie vertelt nu nog de waarheid? Waar kan je nog van op aan? Cynisme loert om de hoek. Kritisch denken blijft dus geboden, juist ook wat betreft dat cynisme.

Het boek van Weiner is doorwrocht (een notenapparaat van 55 bladzijden kan tellen) en tegelijk heel erg leesbaar. Hij verstaat de kunst om complexe materie genuanceerd en toch meeslepend en behapbaar te brengen.

Rik Lefevere