Annemiek Lely
Ignace Claessens
Non-fictie
  • 80 keer bekeken
  • minuten leestijd
  • Reacties

Waardering

21 januari 2025 Het koffertje van Oom Tom
Annemiek Lely studeerde theaterwetenschappen aan de Rijksuniversiteit Groningen en aan de Universiteit van Amsterdam. Zij werkt als programmamaakster, freelance podcastmaakster en schrijfster.
Toen in 2020 de gezondheidscrisis toesloeg viel ook het theaterleven stil. Zo kreeg de auteur de tijd om een zoektocht te ondernemen naar het lot van haar grootoom Thomas Haulog Navis. Hij werd in de Tweede Wereldoorlog opgepakt als lid van het verzet en is op 22 februari1944 overleden in het concentratiekamp Natzweiler-Struthof. Thomas, in familiekring Tom genoemd, was de oudere broer van Margaretha Navis, de oma van de schrijfster.
Om onduidelijke redenen werd er in de familiekring weinig over Tom gesproken. De jonge Annemiek durfde er ook niet naar vragen. Bij oma stond zijn koffertje op zolder dat na haar overlijden geopend werd. Het bevatte enkele brieven, foto’s, paspoorten en collegebewijzen. De familie doneerde de inhoud aan het Erfgoedcentrum Achterhoek en Liemers in Doetinchem.
Tom werd geboren op 10 april 1913 in Den Haag. Zijn vader was arts. Het gezin behoorde tot de hogere klasse en hield er conservatieve, victoriaanse en calvinistische principes op na. Na zijn middelbare studies volgde Tom een opleiding scheepsbouwkunde aan de Technische Hogeschool van Delft. Hij nam er wel de nodige tijd voor. Eerst in 1941 studeerde hij af, negen jaar nadat hij een studie van vijf jaar aangevat had.
In dit jaar sloot hij zich aan bij het verzet en zou spionageopdrachten uitgevoerd hebben in de haven van Rotterdam, geen onbekend terrein voor een student scheepsbouwkunde. Wat deze spionageopdrachten precies inhielden kon de auteur niet achterhalen.
In 1942 werd zijn verzetsgroep verraden, mogelijks door onvoorzichtigheid van Tom die een infiltrant te veel vertrouwde. Of hij alleen aan de basis van de aanhoudingen lag werd niet verder onderzocht.
Wat precies zijn motivatie was om tot het verzet toe treden blijft ook onduidelijk. Handelde hij uit overtuiging en plichtsbesef onder invloed van zijn opvoeding? Of speelde zijn godsdienstige overtuiging een rol? Hij zou homoseksueel geweest zijn en deze geaardheid viel zeker niet goed in Nazi-Duitsland. Of viel hij voor de belofte van meetinstrumenten die hij bij verdere studie nodig had? Veel vragen blijven onbeantwoord.
Op 31 mei 1943 werd hij veroordeeld tot opsluiting voor de duur van de oorlog. Dit was eerder een milde straf. Op spionage stond normaal de doodstraf. In oktober 1943 kwam hij aan in het concentratiekamp Natzweiler waar hij op 22 februari 1944 overleed aan de gevolgen van een longontsteking.
Het onderzoek van de auteur heeft niet opgeleverd wat de lezer ervan mocht verwachten. Vele vragen blijven onbeantwoord.
Welke spionageopdrachten heeft Tom uitgevoerd, wie rekruteerde hem en wie was zijn directe opdrachtgever? Wat was het resultaat van zijn acties? Wie waren zijn directe medestanders? Er is sprake van een Inlichtingendienst Johan van Hattem en een Verzetsgroep Lodo van Hamel. Was het niet mogelijk meer over deze groepen te weet te komen en wat was precies de functie van Tom binnen deze groepen? Wat gebeurde er met de andere leden die op hetzelfde ogenblik opgepakt werden? Lag Tom werkelijk aan de basis van hun aanhouding? Maakte hij misschien deel uit van een verzetsgroep binnen de studenten/alumni van de Technische Hogeschool Delft? Bestond er een dergelijke groep?
Veel vragen die opheldering eisen. De auteur heeft daar de noodzaak niet van ingezien of is teruggedeinsd voor verder, waarschijnlijk erg moeilijk onderzoek. Een gemiste kans.
Zij staat wel even stil bij actuele vormen van ‘verzet’ en ‘clandestiniteit’ en verwijst naar het verzet tegen bepaalde coronamaatregelen, zoals de avondklok, of het verzet tegen de bevestiging van Joe Biden als president van de USA. Een vergelijking met het verzet in de Tweede Wereldoorlog tegen een meedogenloze bezetter is natuurlijk van een andere orde. Geen zinnig mens zal iets anders beweren. Dienden er werkelijk open deuren ingetrapt?
Het boek is wellicht interessant voor familie, vrienden en bekenden van Tom. Wie echter meer wil weten over het verzet van hogervermelde inlichtingengroepen in Den Haag en Rotterdam is niet aan het goede adres.

Ignace Claessens
Annemiek Lely
Ignace Claessens
Non-fictie
recensent
_Ignace Claessens recensent
Meer van Ignace Claessens

_Van zelfde auteur

_Nieuwste recensies

Bekijk alle nieuwe recensies