1 oktober 2022
Terugtrekken! De VS na de afgang in Irak, Afghanistan, Libië.
Chomsky wordt “de stem van het geweten” van de wereldpolitiek genoemd, of ook wel “de meest gelezen stem over buitenlands beleid op de planeet” of “één van de leidende lichten tussen dissidenten over de hele wereld”. Hij is dus datgene wat we op dit ogenblik meer dan nodig hebben, op een ogenblik van de geschiedenis waarin “Fake” een zo prominent en alomtegenwoordig woord is geworden, en zo gesofistikeerd, dat iedereen die nog wil weten of de inlichtingen die hij nodig heeft echt zijn of vals, wanhopig wordt.
In dat woud van leugen en bedrog steekt Chomsky er als een onverwoestbare, oude eik stevig bovenuit. Alhoewel dat beeld erg figuurlijk is want hij is eerder klein van gestalte, frail - want op hogere leeftijd (94) - en hij spreekt met een zwakke, aarzelende, eentonige stem.
Die eentonigheid heeft misschien te maken met het feit dat Chomsky naar eigen zeggen probeert zijn gevoelens uit zijn berichtgeving te houden. Niet enkel zijn gevoelens, trouwens, maar ook mogelijke sympathieën en voorkeuren. Hij wil duidelijk maken dat er onder de “officiële” geschiedenis en berichtgeving een andere werkelijkheid verborgen zit, die om één of andere reden verwrongen, veranderd of verborgen wordt.
Die eentonigheid heeft misschien te maken met het feit dat Chomsky naar eigen zeggen probeert zijn gevoelens uit zijn berichtgeving te houden. Niet enkel zijn gevoelens, trouwens, maar ook mogelijke sympathieën en voorkeuren. Hij wil duidelijk maken dat er onder de “officiële” geschiedenis en berichtgeving een andere werkelijkheid verborgen zit, die om één of andere reden verwrongen, veranderd of verborgen wordt.
In dit boek gaat hij in gesprek met Vijay Prashad, een andere bekende geleerde en autoriteit, over het waarom van die radicale en brutaal plotselinge terugtrekking van de Amerikaanse troepen uit Afghanistan en wat dat betekent voor dat ongelukkig land en de bewoners die ze daar achterlaten. Een jaar na die terugtrekking is het duidelijk wat een ramp dat betekent zowel voor de economie van het land die totaal is ingestort, sinds begin 2021 zijn er meer dan 550.000 Afghanen ontheemd geraakt in hun eigen land, 14 miljoen mensen, waaronder 2 miljoen kinderen, hebben te kampen met ernstige voedseltekorten, er is wijdverspreid gebrek aan schoon water, sanitaire voorzieningen, vrouwen hebben geen toegang tot veilige toiletten. Moeders hebben geen plek waar ze hun baby’s borstvoeding kunnen geven. Van de beloftes die de Taliban voor de terugtrekking van de Amerikaanse troepen maakten, hebben ze er weinig of geen gehouden en vooral de manier waarop meisjes en vrouwen behandeld worden is gewoon brutaal. Alle democratische rechten werden vervangen door “wetten” op basis van de sharia: geen studies voor meisjes, vrouwen moeten weer een kledij dragen die het lichaam bedekt, en ze moeten thuisblijven.
In feite is die terugtrekking enkel de aanleiding om de ideeën en inzichten over de politiek van de Verenigde Staten, zoals de twee gesprekspartners die al jaren en veelvuldig en bij herhaling en overal te berde brengen, nog eens de revue te laten passeren en nog eens het kernidee dat ze hebben over de politiek van de VS duidelijk te stellen.
Dat kernidee is wat de gesprekspartners het “exceptionalisme” noemen. Het is dat vreemde idee van de Verenigde Staten dat zij het recht hebben om het lot van Amerika te bepalen, niet enkel in eigen land, maar in gelijk welk land, overal in de wereld. Want natuurlijk bepaalt ook wat andere landen willen en doen wat er met de Verenigde Staten gebeurt. Enkel, terwijl de VS elke inmenging van andere landen veroordelen in de binnenlandse en buitenlandse politiek, lijken ze blind te zijn voor hun eigen houding. Daarbij vinden ze blijkbaar dat zijzelf een uitzondering zijn op deze regel en dat “de veiligheid en de belangen” van de Verenigde Staten primeren over alles. Dus exporteren ze vlot alle mogelijke – ook “preventieve” maatregelen naar gelijk welk land in de wereld, vooral naar delen van Afrika en Azië, net zoals ze dat al ten tijde van hun koloniale geschiedenis deden.
Chomsky en Prashad beweren dus dat de CIA meer verantwoordelijk was voor 9/11 dan de Taliban en classificeren de invasie van Afghanistan als een onwettige agressie. Elders verdiepen ze zich in de sterke steun van de regering Reagan voor de invasie van Saddam Hoessein in Iran. Ze leggen uit hoe de NAVO-bombardementen op Libië in 2011 de veelbelovende vredesonderhandelingen onder leiding van de Afrikaanse Unie ondermijnden en ze voorspellen dat de Russische invasie van Oekraïne Rusland en China dichter bij elkaar zal brengen en de inspanningen om de klimaatverandering te beperken aanzienlijk zal terugschroeven. Het wordt op die manier een indrukwekkende verzameling inzichtelijke geopolitieke analyses.
Naast het onderzoeken van Amerika's rampzalige 20-jarige oorlog in Afghanistan en de recente haastige terugtrekking, reizen de auteurs terug naar het Vietnam-tijdperk en laten ze zien hoe de VS “er niet in is geslaagd om een van de doelstellingen van zijn oorlogen te bereiken”. Chomsky en Prashad ondervragen belangrijke omslagpunten in de neerwaartse spiraal van Amerika: van de rampzalige oorlog in Irak tot de mislukte Libische interventie tot de afdaling in chaos in Afghanistan. Amerikaanse bombardementen, zo laten ze duidelijk zien, hebben alleen maar onnodig lijden veroorzaakt en de kwetsbaarheid van de Amerikaanse macht aangetoond.
Ze zijn verbijsterd dat overheidsfunctionarissen zich afvragen waarom er vaak haat en geweld gericht is tegen de VS. Vanwege het meedogenloze militaire pesten karakteriseren de auteurs Amerika als een soort peetvader. “Er is een maffiakwaliteit aan de manier waarop de Verenigde Staten hun macht hebben uitgeoefend,” schrijven ze in de inleiding, “iets dat teruggaat tot de dagen van de genocide tegen de inheemse volkeren van Noord-Amerika”.
Hoewel de gesprekken de neiging hebben om te rammelen, hebben Chomsky en Prashad een stevige beheersing van hun onderwerp en leggen ze indringende verbanden tussen schijnbaar ongelijksoortige gebeurtenissen. Het resultaat is een felle en goed geïnformeerde veroordeling van het Amerikaanse imperialisme.
Als je van Chomsky houdt, dan weet je al hoe hij over al deze dingen denkt - en gezien de overvloed aan fragmenten, heb je waarschijnlijk de helft van dit boek al gelezen!
Het is best goed om te lezen als je een externe bron nodig hebt om je gerust te stellen dat Amerika in feite het meest kwaadaardige land ter wereld is. Over het algemeen voelt dit boek gewoon een beetje low-effort aan. De structuur leent zich voor minder diepgang, wat de educatieve waarde schaadt.
Aan het einde van de dag ben ik eerder teleurgesteld in dit boek, omdat het zo gemakkelijk één van de belangrijkste boeken over de Amerikaanse politiek zou kunnen zijn als wat er instaat historisch en logisch zou samengebald zijn in een betoog, een aanklacht, een bewijsvoering en één krachtig onweerlegbaar geheel.
Victor De Raeymaeker
Het is best goed om te lezen als je een externe bron nodig hebt om je gerust te stellen dat Amerika in feite het meest kwaadaardige land ter wereld is. Over het algemeen voelt dit boek gewoon een beetje low-effort aan. De structuur leent zich voor minder diepgang, wat de educatieve waarde schaadt.
Aan het einde van de dag ben ik eerder teleurgesteld in dit boek, omdat het zo gemakkelijk één van de belangrijkste boeken over de Amerikaanse politiek zou kunnen zijn als wat er instaat historisch en logisch zou samengebald zijn in een betoog, een aanklacht, een bewijsvoering en één krachtig onweerlegbaar geheel.
Victor De Raeymaeker
Originele titel: The Withdrawal: Iraq, Afghanistan, Libya, and the Fragilities of US.
Meer van Victor De Raeymaeker
