17 juli 2024
Eureka Europa #13: Het Europees Parlement op bekende nieuwe wegen
Het leek akelig op een eerste schooldag, de vooravond van de installatie van het nieuwe parlement in Straatsburg. Onwennige parlementsleden, bij de hand genomen door ambtenaren om zich in te schrijven, hun stemkaart te krijgen, de sleutel van hun kantoortje af te halen, zelfs de hoogte van hun tafelblad of legplank te bepalen. Niet verwonderlijk, die weifelingen, want de onpraktische liften en bruggen over de binnentuin tussen de twee helften van het gebouw zorgen zelfs bij anciens voor kopbrekens. En vooral: 54% van de verkozenen zijn maagdelijk nieuw. Dat is minder dan in 2019 (61%), maar nog altijd een aanzienlijke groep die verloren loopt in gangen, verdiepingen, garages of gebouwen.
En geen schoolervaring zonder prijsuitreiking. Bij valavond (te wijten aan stormweer boven Straatsburg) mochten een tachtigtal leden die voorgoed afscheid namen van het parlement hun erepenning komen afhalen vanwege bewezen diensten. En een pepfilmpje bekijken van hoe goed het parlement de voorbije vijf jaar gewerkt heeft. Het filmpje was zeer professioneel, en een beetje eenzijdig.
Het ernstige werk begon natuurlijk dinsdagmorgen, na de nodige instructies van hoe te stemmen en hoe zich te gedragen in het halfrond. Er moest immers een nieuwe parlementsvoorzitster gekozen worden – de enige twee kandidaten waren vrouwen, ook al zijn maar 39% van de verkozenen vrouwen (een lichte teruggang): de uittredende Roberta Metsola uit Malta (EVP) en de Spaanse Irene Montero (Podemos) van Links. Ze hielden beiden een wervingstoespraak, en aan het applaus te horen was toen al duidelijk dat Metsola herkozen zou worden.
Montero gaf de indruk gewoon een verkiezingsspeech te houden, onaangepast aan de taak die ze ambieerde, en dat was eigenlijk ook de bedoeling. 'Why don't we impose sanctions on Netanyahu like we do on Putin?', vroeg ze, en ze beschuldigde meteen de centrumrechtse partijen (EVP, Renew, en gedeeltelijk ECR) van schijnheiligheid omdat ze in meerderheid wel 'defend the cordon sanitaire against the right, yet are rolling the carpet for them' (Ana Tortell in lovmalta.com, 16 juli). Ze veroordeelde de zwakheid van Europa over de Gazatragedie, 'por una Europa de paz, feminismo y derechos, por el fin del genocidio contra el pueblo Palestino, porque ningún ser humano es ilegal' (RTVE). Als je dan nog een resem eisen toevoegt – meer rechten voor niet-hetero's, een steviger groen beleid, de verwerping van de militarisering in Europa – dan voelde uiterst rechts, met Patriotten voor Europa (PvE) en Europa van Soevereine Naties (ESN) goed voor 109 zetels samen op 720, zich uiteraard beledigd en werd ze uitgejouwd aan de rechterzijde. Applaus overstemde het boegeroep enkele seconden later.
Maar Metsola, die een vlekkeloos parcours heeft gereden in de vorige, negende legislatuur, toonde meer verzoeningsgezindheid, bescheidenheid, Europese ambitie en staatsmanschap. Ze besefte maar al te goed hoe kleine lidstaten, en dan nog een eiland als Malta, soelaas kunnen vinden in een groter geheel, 'the EU was worth fighting for'. En ze verdedigde háár parlement, dat voor haar symbool staat voor de rechtsstaat, verzoening, waardestandaard, vrijheid en welvaart. Ze bracht hulde aan haar zachtmoedige Italiaanse voorganger David Sassoli, die in januari 2022 stierf, en beloofde zijn aanpak van 'menselijke waardigheid boven alles' te blijven voortzetten. Metsola wil vooral de red tape inkrimpen, het recht van debat en tegengestelde standpunten behoeden, en van het parlement een volwaardige instelling maken met wetgevende bevoegdheid en initiatiefrecht (nu het privilege van de niet-verkozen Commissie). Het moet meer zijn dan een slaafse stemmachine, eerder een mensgerichte hulpdienst. 'A parliament where red tape and unnecessary bureaucracy is cut – where we're less about ticking boxes and more about common sense.'
Ze behaalde in de eerste stemronde al een verpletterende meerderheid: 562 stemmen, Montero kreeg er 61 (15 meer dan haar fractie groot is) en 76 leden onthielden zich of stemden ongeldig (wellicht voor het grootste deel van uiterst rechts). Dat was nog sterker dan in 2022, toen ze ook al een absolute meerderheid haalde met 478 stemmen (bij 15 zetels minder in het parlement). De eerste helft van het voorzitterschap, tot 2027, is meteen verzekerd.
Haar dankwoord werd een (langere) kopie van haar voorzichtiger kandidaatsvoorstelling. Ze legde meer klemtoon op bereikbaarheid voor de burger, op gelijkheid van kansen, verbetering van de levensstandaard en op het vermijden van uitsluiting – wat misschien wel vloekt met het de facto cordon sanitaire, de schutkring die de klassieke partijen EVP, S&D en Renew willen leggen rond uiterst rechts om te verhinderen dat zij cruciale posten zouden verwerven als vicevoorzitter (er zijn er veertien) of belangrijke commissies. De steun voor Metsola kwam verrassend ook van de conservatieve fractie ECR (waartoe NVA behoort, maar ook Meloni's Fratelli d'Italia). Al die stemmingen krijgen dinsdagavond en de volgende dagen hun beslag.
Uitkijken is het naar het lot van Ursula von der Leyen op donderdag. Zij aast op een tweede ambtstermijn als Commissievoorzitster. Maar haar hooghartige gedrag de voorbije jaren tijdens de coronacrisis, de bewapeningssteun, de onachtzaamheid voor de menselijke drama's in Gaza en Oekraïne, de zoete broodjes met de VS, kunnen haar parten spelen. Net als in 2019 zijn er flink wat dissidenten die de aanbeveling bij de klassieke fracties om voor haar te stemmen onzeker maken. Metsola hield niettemin de harten hoog en besloot: 'The European Union remains the answer'.
Meer van Lukas De Vos