30 januari 2025
Stop de straffeloosheid!
Tijdens de overgang van oud naar nieuw was het weer prijs. Vooral in Brussel maakten jongeren amok. Ze staken auto's in brand, beschoten politie en brandweer met vuurwerk en gooiden met molotovcocktails. Voor het zoveelste jaar op rij was het een hete nacht, in het bijzonder voor politie (die de openbare orde moeten bewaken) en hulpdiensten zoals de brandweer (die moeten uitrukken als er branden zijn). Jaar na jaar erger ik me daaraan. Relschoppers maken misbruik van hun vrijheid om goederen (auto's, openbaar meubilair e.d.) te vernielen en mensen aan te vallen of te bedreigen.
Waar ik me dit keer ook aan ergerde, is het standpunt van de Liga voor Mensenrechten, zoals verwoord door Kati Verstrepen. De burgemeesters van Antwerpen en Anderlecht hadden preventieve maatregelen getroffen: in Antwerpen kreeg een vijftigtal jongeren het bevel om thuis te blijven op oudejaarsavond en in de wijk Kuregem in Anderlecht was er een uitgaansverbod voor min-zestienjarigen (hoewel ze naar buiten mochten mits ze begeleid werden door een volwassene). Kati Verstrepen noemde deze maatregelen onwettig ('zonder wettelijke basis') en disproportioneel, dus niet in verhouding tot de feiten die de jongeren konden plegen.
Ik ben zelf geen jurist en kan de wettelijke basis moeilijk beoordelen. Als humanist vind ik de mensenrechten van zeer groot belang. Toch meen ik dat het standpunt van de Liga voor Mensenrechten in deze ongepast was. Deze preventieve maatregelen werden getroffen nadat al jaren gebleken is dat een aantal relschoppers zich tijdens oudejaarsavond misdragen. De maatregelen moeten dit voorkomen. Bovendien waren ze zeer beperkt in de tijd.
In De Morgen van 20 december stond een interview met Kati Verstrepen waarin ze onder meer het volgende zegt: 'Ik doe een warme oproep aan iedereen: als iedereen zich aan de wet houdt, hebben we dit niet. Burgemeesters moeten zich aan de wet houden, relschoppers natuurlijk ook. Er zijn andere manieren om frustraties te uiten dan door geweld, zeker niet tegen mensen die je ook ooit zelf nodig zou kunnen hebben in geval van nood.' Dus volgens haar is het eenvoudig: de relschoppers moeten zich eenvoudigweg aan de wet houden. Maar uit de ervaring van de laatste jaren en uit de aard van het begrip relschoppers kan je eenvoudig afleiden dat dit uiteraard niet het geval is en niet zal zijn. Daarom zijn die preventieve maatregelen volgens mij nodig en burgemeesters moeten de nodige maatregelen nemen om de openbare orde te garanderen en zulke taferelen te vermijden. Is het niet eveneens een recht om je wagen op straat (wettelijk) te parkeren zonder het risico te lopen dat die 's nachts in de fik gestoken wordt?
Naast preventie is ook repressie nodig. De politie moet de orde bewaken en zo nodig herstellen. Er is echter een groot probleem van straffeloosheid: vele relschoppers gaan die nacht hun gang en komen hiermee weg. Advocaat Joris Van Cauter wijst op het probleem van de straffeloosheid in een opinieartikel in De Standaard ('Maak een einde aan de straffeloosheid, ook op oudejaarsnacht in Brussel', donderdag 9 januari 2025). Het is die straffeloosheid die ertoe bijdraagt dat deze rellen zich jaar na jaar blijven voordoen. Het is van groot belang dat wie de wet overtreedt ook de juridische gevolgen daarvan draagt. En dat is nu te weinig het geval. Dat is een aantasting van de rechtsstaat, toch een essentieel onderdeel van onze democratische maatschappij.
Links en rechts las ik dat we naar jongeren en hun frustraties moeten luisteren en aan bewustmaking moeten doen. In verband met de maatregelen in Antwerpen lees ik in Gazet van Antwerpen (18 december): 'Maret Dakaeva, algemeen coördinator van jeugdwerksteunpunt Uit De Marge, betreurt dat de stad Antwerpen niet eerst naar andere oplossingen voor overlast kijkt. "Wanneer jongeren met stenen gooien, moet er uiteraard iets gebeuren. Maar moeten we niet eerst uitzoeken hoe het zover komt? Jeugdwelzijnswerk is een goedkoop alternatief voor dure camera's en politie-interventies. We moeten jongeren bereiken voor ze overlast plegen. Ik vrees dat jongeren die het label 'onmens' opgeplakt krijgen, zich ook zo gaan voelen".' Ik vrees dat zulke standpunten, hoe goed bedoeld ook, voorbij gaan aan de ernst van de feiten (er wordt met veel meer dan met stenen gegooid) en niet kunnen inschatten dat er jongeren zijn die alle goedbedoelde maatregelen en intenties aan hun laars lappen en hun ding doen, ten koste van anderen.
Tijd om uit te zoeken hoe het zover is gekomen is er genoeg, maar op oudejaar moeten overheden hun verantwoordelijkheid nemen en zoveel als mogelijk de rellen voorkomen en de relschoppers nadien bestraffen.
Meer van Fons Mariën