8 augustus 2025
Antwoord van Sebastien Valkenberg op de eerste brief van Floris van den Berg
Eerste brief van Sebastien Valkenberg aan Floris van den Berg
Haarlem, 21 april 2025
Beste Floris
Beste Floris
Dank voor je brief. Wat je schrijft: over veel dingen zijn we het eens. En nu gaan we het hebben over de verschillen tussen ons. Het is des te uitdagender om die te onderzoeken, omdat het thema er urgent genoeg voor is. Onze toekomst.
Veel van wat je schrijft, herken ik trouwens. Ik mag dan wel een optimist zijn, maar heb geen roze bril op. Ook ik zie het nieuws en lees de kranten. In de week dat ik dit schrijf, wil Trump Harvard korten met twee miljard dollar. Andere wetenschappelijke instanties zijn al gekort. Het luide gebons in de verte, dat ben ik. Ik sla met mijn hoofd op het bureaublad.
De vraag is echter niet of er geen ellende meer bestaat. De vraag luidt daarentegen of er meer of minder ellende is dan vroeger. Ik denk het laatste, en daarop berust mijn optimisme (in plaats van op een zonnig gemoed). Als ik zeg dat vandaag beter is dan gisteren, bedoel ik dat niet letterlijk. Het gaat me om de lange lijn, de ontwikkeling van decennia en eeuwen. Dan valt op hoezeer we beter af zijn dan onze voorouders. We worden ouder, zijn rijker en gezonder, leven in ongekende vrijheid en veiligheid.
Zie daartoe Our World in Data (OWID), de onvolprezen database van Oxford University, een schatkamer vol hoogwaardige informatie waarop filosofiedocenten hun leerlingen zeker moeten wijzen. Het is een waardevol middel ter bestrijding van desinformatie. Mogelijk opdracht: neem een krantenbericht, bijvoorbeeld over slachtoffers van overstromingen, en plaats dit aantal in historisch perspectief. Misschien lukt het de leerlingen zelfs om de berichtgeving te factchecken. Aanvullende opdracht: pak er een tabel of grafiek bij en leer deze interpreteren.
Ook is het een heerlijke website om in te grasduinen. Ik leerde van OWID onder meer dat olietankers nauwelijks nog olie lekken. Een doodnormaal fenomeen in de jaren '70 – zwarte smurrie op de kust, vogels die onder zitten: we kennen de beelden uit het achtuurjournaal –, is nu een zeldzaamheid geworden. Jou als misantroop raad ik ook aan af en toe naar de website te gaan. Je knapt er van op.
Intussen heb je natuurlijk gelijk over de opwarming van de aarde. De temperatuur stijgt verder, en dat gaan we voelen. Gebieden drogen uit, wat gevolgen heeft voor de watervoorziening en voor de landbouwoogsten. Elders vinden juist hevige overstromingen plaats. Flora en fauna hebben moeite zich aan te passen aan de snelle verandering. Ik zal niet proberen een uitputtende opsomming te geven. Dat wordt saai.
Waarin zijn dan onze verschillen gelegen? Ik noem er twee, de eerste naar aanleiding van de metafoor die je gebruikt om onze penibele situatie te beschrijven. We zouden op de Titanic zitten. Het is een sprekend beeld, maar of het ook klopt? De suggestie is dat de mensheid op koers ligt voor uitsterving. In de verte ligt immers die fatale ijsberg. De realiteit is genuanceerder.
Zelfs als we niets doen, waarover zo meteen meer, betwijfel ik of dat tot onze extinctie leidt. Er zullen vele slachtoffers vallen, en meer slachtoffers op plekken waar mensen niet beschikken over de middelen om zich te wapenen tegen de gevolgen van een opwarmende aarde. En ja, de gevolgen zullen ingrijpender zijn naarmate we de 1,5 graad verder overschrijden. Maar dat is nog steeds geen alles verzwelgende apocalyps, zoals jij de toekomst schetst.
Behalve misleidend is deze voorstelling van zaken ontmoedigend, want waarom zouden we nog in actie komen als er – in jouw woorden – 'geen uitweg’ bestaat? Dat we over de 1,5 graad heengaan, moet ons er niet van weerhouden om de 2 graden te voorkomen omdat toch alles al verloren zou zijn. Zelfs als we die drempel overgaan, blijft strijdbaarheid noodzakelijk. Een wereld van 2 graden opwarming is immers beter dan 2,5.
Graag haal ik hier klimaatwetenschapper Kate Marvel aan: 'Klimaatverandering is geen klif waar we vanaf vallen, maar een helling waar we van af glijden’. Laten we ons ervoor inspannen om de hoek van die helling zo beperkt mogelijk te houden.
Dat gebeurt trouwens al, en ik ben het dan ook niet eens met je woorden dat we niet in staat zijn het tij te keren. Een voorbeeld: jij en ik stoten minder CO2 uit dan onze ouders. Vorig jaar was de CO2-emissie per Nederlander gelijk aan die in 1956. Wat de prestatie zo indrukwekkend maakt, is dat de welvaart sindsdien enorm toenam.
Daar komt bij dat de rek er nog lang niet uit is. Wanneer neemt Nederland een voorbeeld aan Zweden en Frankrijk, waar de elektriciteit goedkoop is én de CO2-uitstoot fors lager ligt dan het EU-gemiddelde? Natuurlijk ligt die lager, want daar staan kerncentrales – waar wij er slechts één hebben – en dat zijn de werkpaarden van de energietransitie. Dat zouden ze althans kunnen zijn. De techniek is er. Alleen treuzelen beleidsmakers met de bouw van die dingen. Niet eerder dan 2040, lees ik in de krant. In plaats van mismoedig word ik ongeduldig van het nieuws.
Jij zegt geen oplossingen te zien; welnu, kernenergie is er één. Bouwen dus. Je weet nu wat ik als eerste zou willen realiseren voor een betere toekomst. Ik ben benieuwd wat er bovenaan jouw wensenlijstje staat, want hoewel je fatalistisch klinkt, zal je het bijltje er niet nu al bij willen neergooien, toch? Welke maatregel is er wat jou betreft per direct nodig voor een betere toekomst?
Ik kijk uit naar je volgende brief.
Hartelijks
Lees hier de eerste brief van Floris van den Berg.
Meer van Sebastien Valkenberg