8 maart 2021
Bij vaccintwijfel: lees de bijsluiter van de wereld
Of we het nu graag hebben of niet, heden ten dage denken velen na over de vraag: neem ik het coronavaccin of niet? Ik verklap alvast mijn antwoord: ja, graag!
Weliswaar hebben mensen het recht om die vraag serieus in overweging te nemen. Vaccintwijfelaars zijn bezorgd over mogelijke bijeffecten van de coronavaccins. 'Ik laat geen dingen in mijn lijf spuiten die niet op langere termijn getest zijn' en zo verder. De juiste reactie is dan om met deze mensen in gesprek te gaan, om duidelijk te maken: de vaccins zijn wél veilig, ze werden uitgebreid getest, er zijn geen verontrustende bijwerkingen vastgesteld.
Laat ons dat vooral blijven doen. Maar de kans bestaat dat men uiteindelijk, na vele argumenten, tóch onvermurwbaar blijft. Dan zou ik zeggen, bekijk het eens van de volgende kant: hoe consistent is uw vaccintwijfel met de rest van uw overtuigingen en gedrag? En waarom nu ineens twijfel over dit?
De bekommernissen van de vaccintwijfelaar zijn niet irrationeel. Integendeel, op zich genomen is het een heel goede reflex: nadenken over wat je in je lichaam opneemt. Waren we altijd maar zo alert! Weet u nog, toen de corona-app verscheen, hoe privacy voor velen plotsklaps een probleem werd, terwijl we al vijftien jaar onze gegevens achteloos delen met de Googles en Facebooks van deze wereld? Zo steekt de vaccintwijfel schril af tegen de gewoonlijke gretigheid waarmee we dingen in ons lijf proppen.
Er is haast niemand die bij de dokter vraagt: 'Dat medicijn dat u voorschrijft, is dat wel lang genoeg getest?' Nochtans zijn er tig voorbeelden van geneesmiddelen die zelfs vele jaren na hun lancering van de markt werden gehaald wegens ernstige schadelijke bijwerkingen. Er is altijd een risicootje wanneer u een medicijn neemt. Het symbool daarvan is de bijsluiter: die verwoordt wat het medicament behoort te doen, maar ook hoe het in sommige gevallen neveneffecten kan creëren waarvoor u zelfs best asap een arts raadpleegt.
Maar we wagen het erop: het is dát of ziek zijn.
We kunnen nu eenmaal niet compleet voorspellen hoe een middel zich doorheen de tijd zal gaan 'gedragen' in de wijdere ecologie van mens en dier. Enkele decennia terug slikten we antibiotica alsof het snoepjes waren, en we piepten er niet over. Nu weten we beter en zouden we ons kunnen afvragen: waarom slikten we toen zo kritiekloos? (We doen het overigens nog steeds te ondoordacht.)
Wel, de reden is eenvoudig: dat is in feite – en dat zou je niet zeggen met al die 'kritische stemmen' tegenwoordig – onze standaardmodus. We slikken voortdurend kritiekloos, figuurlijk dan wel letterlijk.
En dan gaat het niet slechts over geneesmiddelen, maar ook en vooral over het grootste medische experiment waarvan we deel uitmaken: ons leven in deze wereld. Het voedsel dat we eten, de lucht die we inademen, de gebruiksvoorwerpen die we hanteren … Alles draagt gevaren in zich. Kwik in onze vis, microplastics in onze kledij, massa's suiker en additieven in eetwaren, chemicaliën in schoonheidsproducten, fijnstof in de lucht … Dit is maar een minuscule greep uit het pandemonium aan schadelijke bijeffecten die onze manier van leven produceert. En dan zwijg ik nog over onze levensstijl: dat eeuwige van hot naar her jakkeren dat ons allen, vroeger of later, in het dokterskabinet doet belanden. En roken, en drinken …
Op het gevaar af cynisch te klinken: wat zou er geen vaccin meer bij kunnen omdat dat mogelijk bijwerkingen heeft! Onze hele wereld is een – zeer dodelijke – bijwerking. Toch hoor je véél minder mensen brommen: 'Ik stap niet in een auto tot ik het langetermijneffect hiervan ken'. Of: 'Ik stel me vragen bij de werking van onze industriële voedselproductie; is die wel genoeg getest?' Zoals gezegd: op zich steengoede reflexen. Hadden we ze maar omtrent alles, en niet alleen rond wat zich momenteel in het nauwe vizier van onze aandacht afspeelt: corona.
De grote ironie is dat, ondanks alle zogezegde 'haast' en andere bezorgdheden, de coronavaccins daadwerkelijk strenge testprocedures doorliepen voor het oog van de hele wereld. In de grond bestaat er geen oplossing die gegarandeerd geen nieuwe problemen met zich meebrengt: alles is, minstens potentieel, tweezijdig. In de techniekfilosofie noemt men dat ambivalentie: met technologie X probeer je doel Y te bewerkstelligen, maar er zullen steeds onvoorziene neveneffecten opduiken. De vaccins – evenzeer een soort van technologie – zijn ambivalent in die zin, en we moeten de mythe van de absoluut zuivere silver bullet opbergen. Maar: er is wel degelijk zoiets als sterke wetenschappelijke evidentie dat een middel naar behoren werkt. Leest u bovenstaand betoog dus geenszins als een pleidooi om het vaccin niet te nemen. Integendeel zelfs! Het gaat erom dat we in deze situatie van urgentie móéten handelen en, zelfs ondanks aarzeling, het beste dienen te doen. En het beste is nu: een zo hoog mogelijke vaccinatiegraad bereiken.
Indien u echter ondanks al de gefundeerde argumenten nóg twijfelt: de grondconditie van ons leven is wagen. We maken de – berekende – gok. Zoals bij het zien van de waslijst aan neveneffecten in de bijsluiter, en nadat we ietwat verontrust onze wenkbrauwen hebben gefronst, beslissen we: 't zal wel oké zijn. En dan springen we. In ontelbaar veel opzichten – zie supra – ondergaan we elke dag de kwalijke bijwerking van onze hoogsteigen maaksels. Vergeleken met al die andere invasies, waarbij we meestal niet eens stilstaan, is zo'n vaccin een eitje. Hier weten we tenminste, alles wijst erop: het is veilig genoeg.
Laat ons nu dat vaccin nemen zodat we ons met zijn allen weer op andere zaken kunnen richten: het aanpakken van die fundamentele ongezondheid van onze wereld, bijvoorbeeld. Neem het vaccin, en ga dán eens volop twijfelen over de andere euvels.
Dus, ik spring. Springt u mee? Of had u een betere oplossing? NB: ook die zal niet perfect zijn – so sorry.
Meer van Yoni Van Den Eede