27 april 2021
Architecten voor de klas
'Laat jouw computer maar eens rood worden! Jij zal hoog scoren, dat weet ik zeker!' Deze boodschap, met alcoholstift neergepend op geperforeerd printpapier, liet mijn meester van het zesde leerjaar op mijn bank achter. Het was een aanmoediging voor de gestandaardiseerde toetsen die op het einde van het schooljaar werden afgenomen. Het briefje dateert van bijna dertig jaar geleden en ik heb die woorden vaak voor mezelf herhaald wanneer ik ze nodig had. Maar meer nog dan de exacte woorden, is de boodschap blijven hangen: hoge verwachtingen koesteren en erop vertrouwen dat ik het zou kunnen.
_Eindtermen: kwaliteitseisen op papier
De laatste weken denk ik vaak aan de meester en het briefje terug. Niet alleen omdat de man net met pensioen is, maar ook omdat er recent nogal wat ophef is over het onderwijs. Op VRT NWS verscheen een opiniestuk van vijf professoren pedagogiek die menen dat de nieuwe eindtermen ons onderwijs in gevaar brengen. Katholiek Onderwijs Vlaanderen zal ze aanvechten bij de Raad van State, terwijl het Gemeenschapsonderwijs ze liever wel wil invoeren vanaf september. De huidige eindtermen zijn na bijna 25 jaar zeker aan een update toe. Bovendien zakken we stelselmatig verder weg in de ranking op internationale vergelijkende testen inzake wiskunde, wetenschappen en begrijpend lezen. De nieuwe eindtermen moeten deze trend keren door 'de lat' hoger te leggen en weer meer nadruk te leggen op kennis. Wat men over die eindtermen ook mag zeggen: te specifiek of te vaag, te veel of te weinig, te abstract of te concreet, het blijven letters op papier. Ik mis aandacht voor de rol van de leerkracht in het hele verhaal. Zij moeten de verwachtingen inlossen, maar onder welke omstandigheden?
Laten we de vorming van een leerling even vergelijken met een bouwproject. De eindtermen zijn dan de kwaliteitsnormen waaraan elke woning moet voldoen. Er zullen wat verschillen zijn al naargelang het type onderwijs dat de jongere volgt: doorstroom-, dubbele of arbeidsmarktfinaliteit (om nog even de oude termen te gebruiken ter verduidelijking: het ASO, TSO en BSO), maar alle zouden voldoen aan de vooropgestelde kwaliteitseisen. Om in bouwtermen te blijven: het maakt niet uit of ze uiteindelijk kiezen voor een gezellige rijwoning, een moderne loft, een vrijstaande villa of een karaktervol herenhuis.
Wat wel veel uitmaakt, is welke architecten ze krijgen toegewezen, hun leerkrachten dus. Zij geven, in samenspraak met de bouwheren, vorm en karakter aan de woning. Daar kruipt veel tijd in. Als men elke leerling goed wil opvolgen en bijsturen om die kwaliteitsnormen te halen, dan zullen er meer leerkrachten nodig zijn. Of hoeveel architecten kent u die met 30 projecten tegelijk bezig zijn? Bovendien moeten ze vakspecialisten zijn en blijven. Om de vijf jaar opnieuw een semester gaan studeren, zou een voorwaarde moeten zijn.
In de eerste plaats zorgen leerkrachten ervoor dat de fundamenten stevig zijn. Dat kan zowel slaan op basiskennis en -vaardigheden, zoals wiskunde, taal, begrijpend lezen of historisch inzicht, als op persoonlijkheidskenmerken zoals behulpzaamheid of een democratische attitude. Mensen wijzigen in de loop van hun leven wel eens noodgedwongen of uit vrije wil van koers. Ze moeten plots veranderen van job, krijgen andere interesses of moeten bijstuderen om kans te maken op promotie. Met andere woorden: ze richten hun huis in volgens een andere stijl, moeten renoveren of willen uitbouwen. Dit kan perfect, als de structuur maar goed is.
_Passie en persoonlijkheid
Een architect is liefst niet de persoon die enkel accurate plannen tekent en de kwaliteit bewaakt. Het is een grote meerwaarde als hij ook een eigen stijl, visie of persoonlijkheid heeft en zijn stempel kan drukken. Als iemand vraagt waar je naar school ging, is de volgende vraag nooit 'Wat heb je daar precies geleerd?', maar wel 'Heb je dan ook nog les gehad van X of Y?'. Geen enkele leerling herinnert zich of hij wel alle data en gebeurtenissen uit het leerplan geschiedenis heeft gezien, of alle literaire stromingen bij Nederlands. Wel de voice acting bij het lezen van Van den vos Reynaerde of de hevige discussie over het nut van belastingen toen het over 'tiendrecht' ging. Wat ik mij persoonlijk het meest herinner van de lessen Grieks? Het bestaan van het Esperanto. Op vraag van de klas gaf de leerkracht er een aantal lessen over. Dit stond zeker niet in het leerplan, maar liet me wel nadenken over de functie van taal binnen cultuur en communicatie.
De grootste vrees is dat de nieuwe eindtermen zullen leiden tot het netjes afwerken en afvinken van de talrijke vooropgestelde eisen. Dat er te veel tijd zal moeten worden besteed aan het aanleggen van dossiers in plaats van tijd te kunnen investeren in het lesgeven zelf en het opbouwen van een band met de leerlingen. Verwachtingen mogen hoog zijn, zowel voor leerkrachten als leerlingen. Ze stuwen een mens vooruit en laten hem meer bereiken dan hij zelf had kunnen denken. Dat is wat het briefje van mijn meester me heeft geleerd. Maar er sprak ook vertrouwen uit dat het wel zou lukken. Dat ontbreekt nu vaak: vertrouwen dat leerkrachten, op hun manier en met hun ervaring, het potentieel zien van hun leerlingen en er het best mogelijke resultaat mee willen bereiken. Ontneem je hen te veel vertrouwen en autonomie, dan daalt de motivatie en kwaliteit, ongeacht welke de eindtermen ook zijn. Je leert gewoon het meest van wie gepassioneerd is door zijn onderwerp.
Laten we er dus voor zorgen dat er goede architecten voor de klas staan, die genoeg tijd krijgen om te werken aan stevige fundamenten. Leerkrachten die creativiteit en persoonlijkheid mogen hebben om diverse ontwerpen af te leveren.
Mijn meester van de zesde klas was zo'n architect. Hij was niet de enige, maar wel een van de meest bepalende. Mijn 'huis' werd in de loop der jaren regelmatig aangepast, maar het ontwerp draagt wel duidelijk zijn signatuur.
Meer van Nele Strynckx
Mijn meester van de zesde klas was zo'n architect. Hij was niet de enige, maar wel een van de meest bepalende. Mijn 'huis' werd in de loop der jaren regelmatig aangepast, maar het ontwerp draagt wel duidelijk zijn signatuur.