Het ging bij aanvang over illusies, en ik wil me er echt niet met een geintje van afmaken. Dus nog even doorgaan op die illusies, beslist geen bagatel in het grote discours dat mij hier bezighoudt. Direct kaarten op tafel: ik aanzie ons illusoir vermogen als een van de hoogstandjes van ons sapiens-brein. Ik heb inderdaad nooit een kip gezien die stond te trippelen omdat de boerin over vijf dagen haar voederbak kwam vullen. Maar zoals steeds bij die sapiens hangt er aan al zijn zogezegde hoogstandjes een prijskaartje, en om dat redelijk in te schatten kan hij dan weer een beroep op die andere breinfunctie: zijn vermogen tot betekenis toekennen, en het min of meer redelijk (tiens … misschien een andere keer iets over rationaliteit en redelijkheid) geproportioneerd afwegen van het voor en het tegen om zo tot al of niet handelen te beslissen. En niet te vergeten zijn raadselachtig intuïtief ethisch beoordelingsvermogen. Walschap had wel gelijk: ne mens, ge kunt daar niet aan uit.
Een te lange omweg om uit te komen op het onderscheid en de omgang met goedaardige en kwaadaardige illusies, want zoveel is zeker, illusies zijn zelden smaak-, kleur- en reukloos. En dan speelt mijn overtuiging dat we het hier over adjectieven hebben en dat het gebruik van eender welk adjectief altijd een opinie uitdrukt waarmee we sowieso de subjectieve weg inslaan, geheel en exclusief voor rekening van de auteur.
In geen geval bedoelen we de consensus te negeren die bestaat rond intrinsiek kwaadaardige en perfide illusies, ook zonder dat we daarvoor 700 jaar moeten teruggaan in de geschiedenis. Regelrechte dystopieën, maar reken maar dat die niet zo talrijk zijn als soms wordt gesuggereerd. Laat bijvoorbeeld Auschwitz de uitzondering blijven en let dus toch goed op met elke reductio ad hitlerum. Ook Poetin vandaag is nog geen kloon van die man.
Dus ook het beoordelen van goed- en kwaadaardige illusies is een kwestie van dosering en afwegen van de standpunten. Jawel, een kwestie van hanteerbare parameters.

Maar intussen, en nu terug naar die illusies, reken maar dat geen mens zonder illusies kan, het leven zou voor mij niet één uur langer de moeite waard zijn zonder die benigne illusies. Allzu menschlich om er afstand van te nemen. Ze zijn ook zo onuitputtelijk divers, talrijk en onvoorstelbaar. En dan weer die arrogantie van de menswetenschapper die dat allemaal eens netjes voor ons uit de doeken zal doen. In vakjes stellen en etiketjes kleven. Allemaal vanuit zijn enquêtes en statistiekjes. Mij steekt vooral dat zo zeker zijn van hun stuk – 'onderzoek heeft uitgewezen', ik kan de uitdrukking niet meer horen. Mag ik zelf nog denken wat ik denk, bedoelen wat ik bedoel, betwijfelen wat ik betwijfel?

Dus lieve sapiens, ga je gang, omarm de illusies die je op het lijf geschreven lijken. Wel met die ene voor mij essentiële limiet: rücksichtlos respect voor de rechtsstaat, daar doen we geen jota van af. Welteverstaan dat we hierbij die fameuze rechtsstaat aanzien als een intrinsiek dynamisch gegeven, een immens gebouw waaraan nog voortdurend wordt verbouwd, afgebroken en bijgebouwd.
Wat prachtig toch, ik raak niet uit-verwonderd over dat brein van die sapiens, ook en vooral nu Marioepol zo ongeveer helemaal tot puin is geraketeerd. Ik zag net op Facebook een viertal foto's gemaakt op het kamp dit weekend van de meisjes-Chiro Nele uit Kessel (of all places), maar ja, begin daar op één het nieuws van vanavond mee … En toch, het gebeurde echt op vier kilometer van hier.
Dus illusies, laat ze komen, koester ze, stuur ze bij, en laat ze los als ze gaan hinderen. Misschien … niet zo gek, kinderen opvoeden in de passende omgang met illusies, er leren in opgaan en (op het gepaste moment) leren los te laten en gepast te vervangen. Ik ben zeker dat ze bij de Chiro Nele dit weekend weinig anders hebben gedaan dan zich wentelen in een bad van illusies.
Wat ben ik blij dat ik dat ik toevallig als sapiens geboren ben … ik ken geen apensoort die ooit bij benadering in de buurt kwam van een Chiro-groep voor jonge vrouwelijke aapjes? Dus, wat is het probleem? Toch niet de martelaren van Gorkum, de handjes van Leopold II, of The Matrix' virtualiteit, wat heb ik nou aan mijn fiets hangen … ?
Of was ik vergeten te zeggen dat ik een hartstochtelijk aanhanger van la vie vécue ben? Een vergetelheidje. Sorry.

Laat er, ook na die drie schuifjes, geen twijfel over bestaan: niets wijst erop dat ik mijn zo moeizaam verworven vrijzinnigheid voor die laatste maanden nog zou herzien voor een terugkeer naar de stal. Geen denken aan. Maar wie ben ik om ook maar één ander mens te willen dwingen mij te volgen op mijn links ingeslagen pad. Zeer onlangs nam een van mijn beste en gelovige vrienden me in vertrouwen toen hij toegaf dat hij me heel ver kon en wilde volgen op mijn afgelegde weg, maar dat hij bij de laatste afslag aarzelend maar toch beslist had gekozen 'rechtdoor' te gaan terwijl ik iets minder aarzelend links was afgeslagen, richting geen god, geen hiernamaals, geen heilige boeken, geen menswording, geen verrijzenis, kortom het losgooien van de laatste tros, quoi. Ik heb de man omhelsd en hem gezegd hoe blij ik was zo'n vriend te hebben. Ik bespeur in mezelf geen embryonale aandrift om die lieve man mee op mijn afslag te nemen (hij is fysicus van opleiding). Waarom zou ik? Cui bono.
Mijn vraag is of ze bij Pelckmans vandaag nog veel enthousiasme zouden opbrengen voor het ultieme boek waarbij de 'tegenstrever' (ja, het gaat in die termen) tot tien en nog veel langer tegen het canvas gaat? Geen goede zaak, als je het mij vraagt. 
En nog een laatste keer terug naar Boudry 2015. Het e-boek bracht mij direct bij dat andere boek: Het seculiere experiment van Hans Bouttelier uit 2019, een boek dat mij bij mijn lectuur einde vorig jaar tot een regelrecht euforisch welbevinden voerde. Ja, zo wil ik het lezen. Zou er in die vier jaar, 2015 tot 2019, zo'n weg afgelegd zijn? Of is de afstand tussen Gent en Utrecht dan echt zo groot? 
Maar ja, meteen nieuwe vraag (ik heb nu toch extra tijd gevonden): waarom moet voor mij een auteur altijd schrijven 'wat ik wil lezen'?  Goede vraag. Hoe irrationeel kun je zijn? Misschien verder deze week eens op ingaan. En dan is die quarantaine zo om.

Lees hier het tweede deel van dit drieluik.