28 maart 2023
Holland in het jaar 1000
Middeleeuwse geschiedenis van de Lage Landen
Geschiedschrijving over deze periode is bijzonder moeilijk. De schriftelijke bronnen beperken zich tot moeilijk leesbare en onvolledige annalen, kronieken en oorkonden, afkomstig uit de archieven van abdijen, bisdommen, hertogdommen en koninkrijken. Ze moeten met elkaar vergeleken worden en af en toe moet de historicus zijn toevlucht nemen tot vermoedens en gissingen.
Dr. Kees Nieuwenhuijsen wordt omschreven als amateurhistoricus met bijzondere belangstelling voor de Middeleeuwen, vooral voor het gebied van West-Frisia gedurende de 10de een 11de eeuw. In dit kader publiceerde hij De slag bij Vlaardingen, 1018 en Robrecht de Fries. Hij is afkomstig uit Vlaardingen.
Het gebied van Frisia strekte zich uit langs de Nederlandse kust van ruwweg Zeeuws-Vlaanderen tot de monding van de Weser. Het graafschap West-Frisia was beperkt tot de huidige provincies Zeeland en Zuid-Holland met stukken van de Betuwe. De grenzen waren niet strak omlijnd. Ze wisselden voortdurend na oorlogen, sterfgevallen en vorstelijke schenkingen aan de vazallen.
In 885 werd de Noorman Godfried de Deen, een avonturier die jarenlang geroofd en geplunderd had langs de kusten van Engeland, Vlaanderen en Frisia, vermoord. Gerulf, een van zijn vazallen, maakte van het ontstane machtsvacuüm gebruik en eigende zich de kuststreek van West-Frisia en het gebied rond de grote rivieren toe. Hij lag zo aan de basis van het geslacht van de Gerulfingen die gedurende de 10de en de 11de eeuw over dit gebied zouden heersen. Het waren ware politieke opportunisten die nogal eens van kamp wisselden. Intriges en verraad, meestal eindigend op een moordpartij, waren dagelijkse kost. Het waren twee eeuwen van voortdurende schermutselingen en oorlogen met hun leenheer, nu eens de hertogen van Lotharingen, dan weer de Franse koning of de Duitse keizer.
Als “vrome” christenen begiftigden zij kloosters en stichtten zij kerken. Toch lagen zij voortdurend in conflict met de bisschop van Utrecht, hun directe concurrent bij de uitbreiding van hun grondgebied.
Nieuwenhuijsen zorgt voor een boeiende en sterk onderbouwde geschiedenis van twee eeuwen West-Frisia, dat voor het eerst op het einde van de 11de eeuw de naam Holland kreeg. Hij heeft niet alleen aandacht voor de politieke omwentelingen, maar ook voor de ontsluiting van de streek door de ontginning van de veengebieden die het grootste gedeelte van het grondgebied innamen.
Er zijn ook raakvlakken met Vlaanderen. De Gerulfingen onderhielden goede contacten met de graven van Vlaanderen en hun kinderen vertoefden regelmatig voor lange tijd aan het hof van de Vlaamse graaf. Wellicht had dit ook te maken met de hogere graad van beschaving in Vlaanderen, vazalstaat van de Franse koning. Toen hij in 1070 uit West-Frisia verdreven werd nam Robrecht de Fries de wijk naar Vlaanderen waar hij er in slaagde in 1071 graaf van Vlaanderen te worden.
De auteur benadert de materie zeer kritisch. Hij legt zich niet neer bij gissingen en vermoedens van collega’s historici maar toetst hun bevindingen zo mogelijk aan de beschikbare bronnen. Liever dan zijn fantasie te laten werken erkent hij dat niet alles bloot gelegd kan worden. Daaraan herkent men de ware wetenschapper.
Het werk is mooi geïllustreerd met landkaarten, oude prenten en archeologische vondsten en bevat ook een uitgebreide literatuurlijst voor de lezer die zich verder wenst te verdiepen in deze onderbelichte periode uit de geschiedenis.
Petje af voor deze “amateur” historicus.
Ignace Claessens
Meer van Ignace Claessens
Petje af voor deze “amateur” historicus.
Ignace Claessens
