Van groot belang en blijk gevend van eerlijkheid is het feit dat de auteur zijn verhaal begint bij het leven van Mohammed zelf (ca. 570-632). Mohammed was immers niet alleen een profeet maar hij was ook een politiek en militair leider. “Hoewel het merendeel van de verspreiding van de islam plaatsvond door Arabische krijgers na de dood van Mohammed, werd hierbij het onmiskenbare krijgshaftige voorbeeld gevolgd dat hij bij leven had gesteld.” (p. 29) Mohammed vocht met zijn volgelingen vanuit Jahtrib (Medina, waarnaar hij gevlucht was) tegen de Qoeraisj uit Mekka, waaruit hij zelf stamde. In 627 (van onze tijdrekening) behaalde hij een belangrijke overwinning op een troepenmacht uit Mekka (de slag bij de gracht). Vervolgens belegerde hij de joodse Qoeraiza-stam (die hij ervan verdacht met Mekka samen te spannen), wat resulteerde in het onthoofden van alle mannen (600 of meer) en het verdelen van de buit, inclusief het verdelen van de vrouwen en kinderen als slaaf. “Zelf nam hij de beeldschone Raihana als bijvrouw, die weduwe was van een van de mannen die geëxecuteerd waren.” (p. 37) Mohammed zou enkele jaren later zegevieren over Mekka en nog tijdens zijn leven een deel van het Arabische schiereiland onder zijn leiding verenigen.

“Preken om nieuwe zieltjes te winnen, zoals geïllustreerd door Jezus, was allemaal leuk en aardig, maar militaire veroveringen waren een veel aantrekkelijker – en potentieel uiterst lucratieve – optie. Verovering was vanaf het prille begin de levensader van de islam, of dit nu op vreedzame wijze gebeurde door middel van geestelijke onderwerping of met geweld werd afgedwongen door het scherp van een zwaard van de Profeet en zijn volgelingen.” (p. 41-42) Mohammed stelde dus het voorbeeld: veroveren, met militaire middelen onder zijn gezag brengen, slaven maken, de buit verdelen. We zien in de eerste decennia na Mohammeds overlijden dit patroon terugkeren in de verovering van Byzantijnse grondgebieden (zoals Damascus, Jeruzalem, Egypte, het huidige Tunesië) enerzijds en anderzijds in oostelijke richting gebieden van de Sassanieden (Perzen). Dat die verovering van heel grote gebieden in een relatief korte tijdspanne mogelijk was, is deels te verklaren door de uitputtende strijd die Byzantijnen en Perzen de vorige decennia met elkaar hadden geleverd. Daardoor waren die rijken verzwakt en konden ze niet meer op tegen de jihad van zeer overtuigde Arabische troepen. In 711 komt daar de verovering van het Iberisch schiereiland bij zodat de islam ook op Europese bodem gevestigd wordt. Deze expansie werd in 732 tot staan gebracht in de slag bij Poitiers, door de troepen van Karel Martel.

Van belang is ook dat sommige steden veroverd werden zonder dat ze vernietigd werden door militair ingrijpen. Steden als Damascus of Jeruzalem zijn hier een voorbeeld van. De inwoners werden gespaard. Dat gebeurde middels een overeenkomst met de belegeraars: er was dus steeds de dreiging van geweld en bloedvergieten. In een van de bijlagen van dit boek wordt de tekst van “Het verdrag van Omar” opgenomen. “Dergelijke regelingen, vastgelegd in verdragen geschreven in het Arabisch, lijken eind 637 te zijn ontstaan onder de nieuwe kalief Omar tijdens de verovering van Syrië en Palestina, hoewel geleerden van mening verschillen over de datering en de authenticiteit van een dergelijk verdrag.” (p. 226) De onderworpenen werden hierdoor dhimmi’s: ze mochten hun geloof behouden maar werden tegelijk onderworpen aan een hele reeks beperkingen en bepalingen. Een van de belangrijkste elementen hierin is de plicht tot het betalen van de djizja-belasting. In feite – zoals ik eerder al begrepen heb uit het verhaal van Al-Andalus – waren deze dhimmi’s tweederangsburgers.

Het verhaal dat Justin Marozzi hier brengt bevat evengoed de onderlinge twisten van de moslims, niet in minst de fitna of strijd tussen twee partijen (soennieten en sjiieten). Zijn verhaal eindigt met de val van de Omajjadische dynastie (met Damascus als centrum) en de machtsverovering door de Abbassiden (die hun hoofdstad in Bagdad vestigden). Die machtswissel gaat eveneens met veel geweld en bloedvergieten gepaard, hier tussen twee strijdende moslimgroepen.

Deze uitgave is niet alleen heel leerrijk, de tekst wordt ook begeleid door vele en mooie illustraties, zowel van oude prenten als van hedendaagse foto’s van gebouwen en landschappen. Zoals gezegd; dit boek loont zeer de moeite.

Fons Mariën