Op deze wijze worden vele mensen, maar ook vele instituten of bijvoorbeeld onderwijsinstellingen onder druk gezet om als het ware “kleur te bekennen”. Blank zijn wordt op alle mogelijke manieren gedemoniseerd met begrippen als ‘witte suprematie’, ‘wit privilege’, ‘witte tranen’, ‘witte onschuld’ of ‘witheid ‘ zelf. Dat deze kritiek komt van zwarten in de Verenigde Staten verwondert niet, dat land heeft immers een lange geschiedenis van racisme en discriminatie van zwarte burgers. Maar ook blanken zoals Robin DiAngelo, auteur van White fragility (2019, vertaald als ‘Witte onschuld’), doen een duit in het zakje. De kritiek op alles wat westers is en op alles wat blank is (de twee gaan hand in hand) neemt al jaren toe. Dat een blank auteur in die beweging meegaat is een voorbeeld van een bredere, postmoderne trend om zelfkritiek die doorgeschoten is tot zelfhaat te koesteren. Blanke, westerse mensen worden steeds meer geculpabiliseerd door anderen, met inbegrip van hun medeburgers. De uitspraak van FIFA-baas Gianni Infantino die ik hierboven aanhaalde, is er slechts een ander voorbeeld van.

De gewelddadige dood van de Afro-Amerikaan George Floyd door de actie van de blanke politieagent Derek Chauvin (mei 2020) zette alles nog meer in vuur en vlam, onder meer letterlijk door de acties van Black Lives Matter. Deze moord werkte als een soort brandversneller, waardoor blanken inzonderheid in de Verenigde Staten nog meer onder druk kwamen te staan. Maar niet alleen daar maar ook elders in de wereld, met name in Europa, werd de roep tot antiracistische strijd, tot ‘dekoloniseren’ steeds luider. Begrippen van de CRT uit de VS en het woke-gedachtegoed dat daaraan gekoppeld is, werden klakkeloos overgenomen, ook bij ons, zonder zich te bezinnen over de verschillen tussen de Europese context en de Amerikaanse context.

Verschillende figuren uit onze westerse geschiedenis moesten het ontgelden, in concreto werden sommige beeldhouwwerken beklad of (preventief) verwijderd. Daar waren beelden bij van Winston Churchill, aan wie we toch de volgehouden strijd tegen het nazisme te danken hebben. In de VS moesten ook standbeelden van Thomas Jefferson, toch de auteur van de Onafhankelijkheidsverklaring van 1776, het ontgelden omdat hij slaven had (wat in die tijd niet ongewoon was). Elke historische link met de slavernij was goed om een vroegere held te cancellen. In Frankrijk moest Voltaire van zijn voetstuk, in Schotland was een voetnoot in het oeuvre van David Hume voldoende om ook hem te cancellen. Daartegenover staat dat de westerse denker Karl Marx ongemoeid gelaten wordt: zijn standbeelden of bustes blijven staan of worden niet beklad. Nochtans is niet moeilijk om hem in zijn oeuvre te betrappen op racistische en antisemitische uitspraken. Maar het marxisme bekritiseert het westerse economische systeem en dat is voldoende om die uitspraken deze keer wel door de vingers te zien. Dat het saldo van het reële communisme wereldwijd zeer negatief is, wordt eveneens door de vingers gezien.

De beweging die het Westen de schuld van zowat alles wat misging in de geschiedenis geeft, is niet begonnen met CRT, Kendi of DiAngelo. Er zijn voorgangers zoals Franz Fanon (1925-1961): hij beleefde van zeer nabij de antikoloniale strijd, meer bepaald de  onafhankelijksstrijd van Algerije. Het is dan ook zeer begrijpelijk dat hij kritiek had op het Westen en zijn beleid tegen de kolonies. Opvallend is nog de inleiding van filosoof Jean-Paul Sartre bij Fanons boek ‘Les damnés de la tierre’ (1961), waarin hij Fanons standpunten bijtreedt. Dit is opnieuw een voorbeeld van de zelfkritiek, eigen aan de westerse cultuur. Een ander belangrijke naam uit het verleden is die van de Palestijns-Amerikaanse literatuurwetenschapper Edward Said, auteur van Orientalism (1978). Hierin  probeert die auteur te reconstrueren hoe de westerse wetenschapsbeoefening zich heeft ontwikkeld in contrast met een negatief en stereotiep beeld van wat daarbuiten ligt, aangeduid als het Oosten, de Oriënt. Hij wijst met een beschuldigende vinger naar het Westen. Het hoeft niet te verwonderen dat zowel de naam van Franz Fanon als die van Edward Said vaak terugkomen in de zogenaamde postkoloniale studies. Hier is de basis gelegd voor de negatieve kijk op alles wat westers is.

Douglas Murray is natuurlijk niet blind voor de vele schaduwzijden van de westerse geschiedenis. Hij ontkent die helemaal niet. Maar hij wijst op de vele verworvenheden van de westerse cultuur. Verworvenheden waar ook anderen van kunnen meegenieten. Vooral verzet hij zich tegen een eenzijdige en ongenuanceerde blik op het Westen. Een voorbeeld: De Wereldconferentie tegen racisme, rassendiscriminatie, xenofobie en aanverwante onverdraagzaamheid (Durban, augustus-september 2001). Tijdens deze conferentie werd zeer beschuldigend naar het Westen gewezen. In de slotverklaring werd de trans-Atlantische slavenhandel veroordeeld, wat begrijpelijk is. Maar de Arabische slavenhandel, die eeuwen heeft geduurd en tevens miljoenen slachtoffers maakte, bleef onvermeld. In de Arabische wereld zijn er geen zwarte afstammelingen zoals in de VS, simpelweg omdat Afrikaanse mannen werden gecastreerd.

Douglas Murray vermeldt het woord woke niet. In feite gaat dit boek heel veel over het woke-gedachtegoed. Maar het woord woke brengt in wezen niets bij: woke is een vlag, de auteur heeft het niet over de vlag maar over de lading. Zijn boek staat bol van de voorbeelden die zijn stelling ondersteunen. Veel meer dan ik in deze bespreking kwijt kan. Murray is een conservatieve denker en het hoeft geen verwondering op te wekken dat hij bewonderd wordt door iemand als Bart De Wever bij ons. In diens boekje over woke verwijst hij naar het boek van Murray, met name de oorspronkelijke, Engelstalige uitgave The War on the West, 2022. Het is goed dat dit boek vertaald is. Je hoeft het niet met alles eens te zijn, maar Douglas Murray heeft een stevig werkstuk afgeleverd, zijn visie kan niet zomaar afgewimpeld worden met het label ‘conservatief’. Het gaat immers niet over het label of de vlag, maar over de lading.

Fons Mariën