19 februari 2024
Israël Palestina. Tweespraak over oorzaken en oplossingen.
Dit boek is uitgegeven in maart 2023. Ik las de vijfde druk van december 2023. Omwille van de actualiteit (de terreuraanslag van Hamas op 7 oktober 2023 en de daaropvolgende oorlog van Israël in de Gazastrook) is het nog van belang om dit boek te lezen. Met name omdat het de hele geschiedenis van het conflict beschrijft, teruggaand tot de Bijbelse geschiedenis.
Dit is een boek in een dialoogvorm, een vrij uniek concept. Het gaat om het gesprek tussen Ludo Abicht en André Gantman. De filosoof Ludo Abicht (1936) schreef reeds eerder boeken over het jodendom en het conflict Israël-Palestina, onder meer met Brigitte Herremans. Abicht staat bekend als een voorvechter voor de Palestijnse zaak. André Gantman (1950) was eerder schepen in Antwerpen. Hij is zelf een seculiere Jood en hij vertolkt hier het Israëlische standpunt.
Een eerdere versie van dit boek verscheen oorspronkelijk in 2009 bij uitgeverij Pelckmans, waarbij de moderator Roger Van Houtte was. Nu zorgt uitgeverij Ertsberg voor een meer actuele versie met als moderator Tom De Smet, die ook een korte inleiding schreef. Nog eens voor alle duidelijkheid: dit boek is actueel tot maart 2023. Maar om de actualiteit van de huidige oorlog beter te begrijpen, is het interessant de hele geschiedenis van het conflict nog eens in ogenschouw te nemen.
Het verhaal begint bij de Bijbelse geschiedenis en de diaspora na het jaar 70 (de verovering door de Romeinen van Jeruzalem en de vernietiging van de tempel). Vervolgens komen de christelijke middeleeuwen en het vroege antisemitisme aan bod, met de verdrijving van de Joden uit Spanje na de Moorse overgave van Granada (1492), wat de beëindiging van de Reconquista betekent en het begin van het christelijke Spanje inluidt. Vervolgens focust het gesprek op het ontstaan van het zionisme aan het einde van de negentiende eeuw. De twee gesprekspartners vullen mekaar gewoon aan. De dialoog wordt moeilijker naarmate de geschiedenis vordert met de stichting van de staat Israël (1948), de aanval tegen Israël door een aantal Arabische landen en het ontstaan van het vluchtelingeprobleem. Abicht en Gantman hebben een andere visie op deze kwestie, die ze al dan niet als een etnische zuivering zien.
Naarmate de geschiedenis vordert en het conflict toeneemt, wordt de dialoog meer een gesprek tussen twee verschillende visies. Zo verschillen beide auteurs van mening over de Camp David-gesprekken onder leiding van de Amerikaanse president Bill Clinton. Abicht begrijpt perfect waarom Arafat toen zijn akkoord niet gaf op de voorstellen die op tafel lagen, maar Gantman heeft een andere visie op “deze gemiste kans”. Net dat aspect van deze dialoog maakt dit boek interessant: je hoort als lezer niet één klok, niet één versie, maar ook de tegengestelde visies op één en hetzelfde gebeuren. Een eind verder in het verhaal is er onenigheid over de status van Hamas: Ludo Abicht heeft blijkbaar een petitie ondertekend die ertoe strekt dat Hamas geschrapt wordt van de lijst van terroristische organisaties. Gantman is het daar uiteraard niet mee eens. Hoe Abicht nu, na de terreur van Hamas op 7 oktober 2023, hierover denkt kan de lezer zich alleen maar afvragen.
Tot slot wordt beide auteurs ook de vraag voorgelegd hoe ze de oplossing van dit conflict zien en spreken ze zich ook uit over de stijging van het hedendaagse antisemitisme in Europa.
De lectuur van dit dialoogboek bevestigt mij in de indruk dat dit een zeer complex conflict is. Het is zeer zinvol om de hele geschiedenis van dit conflict te kennen alvorens een standpunt in te nemen. Al te vaak worden slogans zoals ‘Free Palestine’ of ‘From the river to the sea’ geroepen tijdens betogingen. Of wordt Israël bestempeld als ‘het licht’ door een burgemeester. Er zijn te veel nuances in dit verhaal, te veel om die zomaar te vervangen door eenduidige slogans of uitspraken. Het is de verdienste van deze dialoog dat de nuances en verschillende visies weer duidelijk naar voren komen.
Fons Mariën
Meer van Fons Mariën
Fons Mariën
