27 mei 2024
De razzia. Het waargebeurde verhaal achter een doodgezwegen oorlogsdrama.
Timmie Van Diepen studeerde geschiedenis en journalistiek. Als journalist is hij sinds 2010 verbonden aan de krant ‘Het Belang van Limburg’.
Op 22 augustus 1944 werden er bij een razzia in Molenbeersel vier inwoners standrechtelijk geëxecuteerd, waaronder de overgrootvader en betovergrootvader van de schrijver. Vijf andere inwoners werden afgevoerd, waaronder drie broers van zijn overgrootvader Willem.
Betovergrootvader Lambert Dirkx, uitbater van de herberg ‘In de dorstige Herten’ en zijn zoon Willem werden onmiddellijk zonder pardon doodgeschoten. Drie broers van Willem werden gevangengenomen en via Breendonk naar Duitsland gedeporteerd waar zij tussen januari en april 1945 de dood vonden.
De razzia in Molenbeersel was het directe gevolg van de aanslag op een Duits soldaat in Kessenich, een dorp even verder. De familie Dirkx had met deze moord niets te maken. Jarenlang heerste in de familie een hardnekkig stilzwijgen omtrent deze tragedie. Het zou een vergissing geweest zijn. Maar klopt dit wel? Achterkleinzoon Timmy is op onderzoek uitgegaan. Na een tiental jaar hardnekkig ploeteren in allerlei archieven en dagboeken, na vele interviews met de weinige overlevenden en hun nabestaanden, heeft hij uiteindelijk de waarheid boven water gehaald.
In de laatste dagen van de oorlog heerste er in Limburg en vooral in de grensstreek een gespannen sfeer. Het verzet was er erg actief en de collaborateurs vreesden de nakende bevrijding. Ontsnapte krijgsgevangenen en neergeschoten piloten werden opgevangen en begeleid naar de reeds bevrijde gebieden. Ook aanslagen op VNV-aanhangers droegen bij tot de sfeer van wraak en vergelding.
Het verzet had een voortdurend tekort aan wapens. De geallieerden waren in aantocht en de partizanen wensten hun steentje bij te dragen aan de bevrijding. Op 16 augustus 1944 begaven twee leden van het verzet zich naar Kessenich om het wapen van de veldwachter te stelen. Onverwachts stootten zij op een Duits soldaat en zagen zich verplicht hem neer te schieten. Het was geen doelbewuste aanslag. Een van de actievoerders werd daarbij verwond maar kon toch nog vluchten naar Molenbeersel.
De onverbiddelijke reactie van de bezetter volgde dadelijk. In de vroege morgen van 22 augustus 1944 viel de Gestapo, bijgestaan door een tiental matrozen van de Kriegsmarine, Molenbeersel binnen en begaf zich rechtstreeks naar de herberg van de familie Dirkx waar het drama zich voltrok. De vermeende moordenaar van de Duitse soldaat werd daarna opgeknoopt aan een elektriciteitspaal rechtover de herberg.
Eigenaardig genoeg werd in de familie van de schrijver deze tragische gebeurtenis zelden besproken. Alleen zijn grootmoeder, dochter van de vermoorde Willem, doorbrak summier het stilzwijgen doch beperkte er zich toe te stellen ‘dat het een vergissing was’. Ze sprak over ‘het verkeerde huis’ en ‘over mijn familie die er niets mee te maken had’. Maar klopt dit wel? Hadden de Duitsers zich inderdaad van woning vergist?
De auteur wil weten wat er werkelijk gebeurd is op die fatale 22 augustus. Als een ware pitbull heeft hij zich vastgebeten in zijn zoektocht naar de waarheid. Het kostte hem meer dan tien jaar om, meer dan zeventig jaar na de feiten, de ware toedracht te achterhalen. Daarbij werden talrijke archieven geraadpleegd en meer dan vijftig interviews afgenomen van de laatste getuigen en hun nakomelingen. Alle locaties die iets met het drama te maken hadden heeft hij bezocht.
Hij is in zijn opzet meer dan geslaagd. Of het al of niet een vergissing is wens ik niet te onthullen. Het is aan de lezer dit te ontdekken. Hij zal zich de lectuur van het werk zeker niet beklagen. De auteur combineert zijn historische opleiding met zijn journalistieke vaardigheden waardoor het boek leest als een spannende detective. Vele schrijvers van historische romans laten hun fantasie vrij spel. De auteur bezondigt zich daar niet aan. Hij beperkt zich tot de feiten zonder er iets bij te verzinnen. Een historische reconstructie hoort zo te zijn.
De auteur is kritisch over de magistraten van de Krijgsraad te Hasselt, belast met de behandeling van de rechtszaak tegen een aantal collaborateurs waaronder de verantwoordelijken voor de moordpartij op zijn familie. Zij zouden het onderzoek ter zitting verwaarloosd hebben, zij kenden het dossier niet tot in alle details en niet alle getuigen werden opgeroepen of geconfronteerd met de daders. Zij zouden de zaak vlug beklonken hebben met twaalf doodvonnissen en één levenslange gevangenisstraf.
Men moet wel de omstandigheden in acht nemen waarin de rechtspraak onmiddellijk na de oorlog gevoerd werd. De moordpartij in Molenbeersel werd niet afzonderlijk behandeld. Dertien mensen stonden terecht waarvan er acht aanwezig waren. Ze werden beschuldigd van 142 feiten, waar de zaak Molenbeersel er één van was. Door de veelheid aan beschuldigingen kwamen de afzonderlijke feiten minder aan bod. Bovendien kon er weinig discussie zijn over de schuld van de beklaagden.
In de nasleep van de oorlog was justitie overbelast. Duizenden dossiers van collaboratie stonden op de rol. Zowel personeel als middelen ontbraken om alle dossiers minutieus uit te pluizen. Van zodra de schuld van de beklaagden vast stond, was dit al ruim voldoende. De auteur is daar overigens ook niet blind voor.
Een dikke proficiat voor de schrijver en ook de uitgever verdient een pluim voor de verzorgde uitgave.
Ignace Claessens
Meer van Ignace Claessens
Een dikke proficiat voor de schrijver en ook de uitgever verdient een pluim voor de verzorgde uitgave.
Ignace Claessens
