20 augustus 2018
Twee breinen, Daniel Kahneman en Amos Tversky, Een vriendschap die ons denken veranderde.
Het stel hersenen waar het hier over gaat, zijn deze van Daniel Kahneman en Anna Tversky.
Hun vriendschap groeide uit tot een merkwaardige wetenschappelijke symbiose, die resulteerde in een Nobelprijswinnende theorie. Die theorie leverde een nieuwe kijk op de menselijke geest en de perceptie van de realiteit.
Hun intellectuele “Siamese” liefdesverhouding en het pijnlijke verval na de separatie, wordt in het boek op een levendige en erg originele manier uit de doeken gedaan.
Vanaf het voorwoord krijgen we duidelijk (het NBA bijvoorbeeld is exemplarisch) inzicht in de opzet van het boek: een niet-academische benadering over de onzekerheden en de beperkingen van het menselijk denken.
Vanaf het voorwoord krijgen we duidelijk (het NBA bijvoorbeeld is exemplarisch) inzicht in de opzet van het boek: een niet-academische benadering over de onzekerheden en de beperkingen van het menselijk denken.
Reeds vroeg doorprikten beide onderzoekers het moderne dogma dat big data en hun correlatie van de afgeleide algoritmen niet absoluut zaligmakend zijn (cfr. de verkiezing van Trump bijvoorbeeld).
De behoefte aan een expert die dingen zekerweet, zelfs als zekerheid niet mogelijk is, is in dat verband zonder twijfel een blijvertje. Evenals het gegeven dat politiek in essentie een menselijke onderneming is en zich daarom onttrekt aan voorspellingen en ratio.
De behoefte aan een expert die dingen zekerweet, zelfs als zekerheid niet mogelijk is, is in dat verband zonder twijfel een blijvertje. Evenals het gegeven dat politiek in essentie een menselijke onderneming is en zich daarom onttrekt aan voorspellingen en ratio.
Het probleem bij het oordelen en beslissingen nemen, is dus de manier waarop ons brein werkt of niet werkt – voornamelijk als het geconfronteerd wordt met onzekerheid. De onzekerheidsfactor blijkt bovendien sterk beïnvloed door factoren zoals automatismen en hoogdringendheid. Twee voorbeelden. Een studentenpopulatie heeft een andere reactie dan een jachtescadrille. Basket is niet levensbedreigend, al zijn er miljoenen dollars mee gemoeid.
Hoe mensen zich werkelijk gedragen werd in de jaren ’70 psychologisch benaderd door Kahneman en Tversky. Hun verkenning van logische denkfouten legde de basis voor het vak dat nu bekend staat als gedragseconomie.
De lezer dient wél ondermeer rekening te houden met de Angelsaksische invalshoek van hun academische proeven. Ook moet je er in je achterhoofd rekening mee houden dat hun theorie afziet van een psychosomatische benadering, en dat zij de Europese (vooral de Ginzenger) weg van het onderbewuste niet wil bewandelen.
Reeds vroeg in hun carrière begrepen beiden dat onzekerheid camoufleren een wezenlijk aspect was voor het voortdurend uitstralen van vertrouwen, en dus zagen ze dit ergens als een teken van bedrog. Veel voorspellingen (zoals deze over olieprijzen) waren volgens hen dan ook klinkklare nonsens.
Echter: bij alles wat men doet, probeert men de juiste uitkomst te voorspellen, en kennis is daarbij alles wat het vermogen verbetert om uitkomsten te voorspellen – met dien verstande dat men zijn eigen brein goed genoeg kent om het niet te vertrouwen...
De beste truc van het brein is wellicht om zijn eigenaar een gevoel van zekerheid te geven over inherent onzekere zaken.
Echter: bij alles wat men doet, probeert men de juiste uitkomst te voorspellen, en kennis is daarbij alles wat het vermogen verbetert om uitkomsten te voorspellen – met dien verstande dat men zijn eigen brein goed genoeg kent om het niet te vertrouwen...
De beste truc van het brein is wellicht om zijn eigenaar een gevoel van zekerheid te geven over inherent onzekere zaken.
Aansluitend kwam Amos met een theorie over eigenschappen en hun prominentie in het brein.
Het idee was interessant: als mensen beslissingen nemen, vormen ze ook een oordeel over gelijkenissen tussen een object en de echte wereld en hun ideaal beeld. Door bovendien ook nog de context te wijzigen waarin twee zaken worden vergeleken, duw je sommige eigenschappen wég, terwijl je een andere naar voren haalt.
Zijn begrip over het bestuderen van het geheugen was vernieuwend: je bestudeert niét het geheugen, je bestudeert het vergeten van waaruit het menselijk geheugen wordt verstoord door wat herinnerd wordt.
Dus niet alleen dat mensen niet weten wat ze niet weten, maar dat ze niet eens de moeite nemen die onwetendheid in hun oordeel mee te laten wegen.
Het idee was interessant: als mensen beslissingen nemen, vormen ze ook een oordeel over gelijkenissen tussen een object en de echte wereld en hun ideaal beeld. Door bovendien ook nog de context te wijzigen waarin twee zaken worden vergeleken, duw je sommige eigenschappen wég, terwijl je een andere naar voren haalt.
Zijn begrip over het bestuderen van het geheugen was vernieuwend: je bestudeert niét het geheugen, je bestudeert het vergeten van waaruit het menselijk geheugen wordt verstoord door wat herinnerd wordt.
Dus niet alleen dat mensen niet weten wat ze niet weten, maar dat ze niet eens de moeite nemen die onwetendheid in hun oordeel mee te laten wegen.
Interessant is hoe uit de brieven van Kahneman en Tversky hun eigenheid toch tot uiting kwam. Hun visie over spijt.
Amos stelde. “hoeveel erger de zaken ook hadden kunnen zijn, vormen geen belangrijke factor bij menselijk geluk.“
Terwijl Daniël dacht dat door op zijn gevoelens te anticiperen hij de pijn zou kunnen temperen die ze hem uiteindelijk zouden bezorgen.
Amos stelde. “hoeveel erger de zaken ook hadden kunnen zijn, vormen geen belangrijke factor bij menselijk geluk.“
Terwijl Daniël dacht dat door op zijn gevoelens te anticiperen hij de pijn zou kunnen temperen die ze hem uiteindelijk zouden bezorgen.
Besluiten we deze uitzonderlijke samenwerking met de woorden van Daniel:
Er zijn genieën die alleen werken. Ik ben geen genie. Tversky is dat ook niet. Samen zijn we exceptioneel!
Daniel Kahneman
Meer van Ludo Raeijmaekers
