4 november 2024
Klassenjustitie - Hoe blind is Vrouwe Justitia?
Yasmien Naciri is auteur en columnist. Zij studeerde bedrijfsmanagement aan de Karel de Grote Hogeschool en Meertalige Professionele Communicatie aan de Universiteit Antwerpen. Reeds meer dan tien jaar zet zij zich in voor mensenrechten, gelijke kansen, bestrijding van armoede en racisme. Daarbij getuigt zij van een hoog sociaal en kritisch engagement. De juridische wereld is wel niet de wereld van de auteur.
Het getuigt dan ook van veel moed om zich als niet-juridisch geschoolde met een allochtone achtergrond te begeven in het wespennest van Justitie met de vele heilige huisjes en lange tenen. Ook geeft ze blijk van veel volharding om dit moeilijke onderwerp vanuit diverse invalshoeken te belichten en te doorgronden.
Bestaat er in ons land zoiets als ‘Klassenjustitie’? Moeilijke vraag waarop het antwoord niet voor de hand ligt tenzij voor ‘influencers’ die, zonder gehinderd te zijn door enige kennis ter zake en op basis van één gerechtelijke uitspraak, klakkeloos het gerecht partijdigheid verwijten en hysterisch hun walging voor justitie uitschreeuwen.
Rechtspreken is mensenwerk en dus niet volmaakt. De rechter kan onbewust door bepaalde tendensen, door de voortdurende evolutie van moraal en ethiek en door nieuwe maatschappelijke problemen in zijn oordeel beïnvloed worden.
Bewuste discriminatie op basis van gender, godsdienst, afkomst of financiële draagkracht gebeurt zelden. De meeste rechters oordelen onafhankelijk, buiten elke beïnvloeding, enkel en alleen op basis van het dossier. Ik kan dit persoonlijk bevestigen.
Is er dan totaal geen klassenjustitie? Helaas niet, maar dit is niet in de eerste plaats aan de rechterlijke macht te wijten. De wetgever en de uitvoerende macht dragen een grotere verantwoordelijkheid.
Zo heeft de wetgever toegelaten dat de vervolging van bepaalde misdrijven, vooral van financiële aard, kan afgekocht worden. Door gebrek aan middelen bleef justitie in gebreke tijdig zware en ingewikkelde financiële dossiers voor de rechter te brengen. Om de immer lege staatskas toch wat te spijzen kunnen de verdachten, mits betaling, de vervolging afkopen en aan bestraffing ontsnappen. Deze mogelijkheid is enkel weggelegd voor kapitaalkrachtigen. Het gebrek aan middelen en competentie bij de onderzoekers is de schuld van de uitvoerende macht.
De overheid slaagt er ook niet in iedereen op gelijke voet toegang tot het gerecht te verlenen. Juridische bijstand is duur en ligt niet in ieders bereik. Het bestaande Pro-Deo systeem voldoet niet. De advocaten die op deze basis moeten werken worden ondermaats en laattijdig betaald. Zij hebben minder mogelijkheden een beroep te doen op de bijstand van experten. Het zijn meestal jonge advocaten die, ofschoon zij hun uiterste best doen, expertise missen.
Het vertrouwen in justitie wordt verder door de overheid ondermijnd waar zij zelf vonnissen naast zich neerlegt. “La loi n’est pas faite pour ceux qui la font”. Ook de openlijke kritiek van politici op gerechtelijke uitspraken ondermijnt het vertrouwen in de rechtsstaat. De minachting voor justitie en voor het principe van de scheiding der machten bereikt haar climax in het systeem van de GAS-boeten waarbij de overheid verbaliseert, bestraft en de straf uitvoert. Dit systeem is precies het gevolg van de onderfinanciering van justitie die niet meer over de mogelijkheden beschikt om kleine overtredingen te vervolgen en te bestraffen.
Zo heeft de overheid het vertrouwen van de burger in justitie ondergraven waardoor de rechtsonderhorige ten onrechte vlug tot klassenjustitie besluit.
Gebrekkige communicatie en onvoldoende duiding dragen ook niet bij tot een sfeer van vertrouwen. De burger begrijpt niet altijd de vonnissen of arresten. Onduidelijke formuleringen in een juridisch jargon leiden tot een gebrek aan transparantie, wat de geruchtenmolen voedt. De rechters moeten zorgen voor duidelijke uitspraken in ‘mensentaal’.
De auteur heeft de verdienste de vele pijnpunten in justitie te belichten. Ook de rol van de pers wordt kritisch benaderd. Persvrijheid is essentieel in een rechtsstaat maar brengt ook verantwoordelijkheden mee. Objectiviteit moet nagestreefd worden, wars van sensatie en goedkoop sentiment. Behoedzaam omgaan met de identiteit van verdachten en hun familieleden moet steeds primeren.
De reeds jarenlang bestaande en onaanvaardbare gerechtelijke achterstand wordt slechts zijdelings behandeld. Dit is nochtans ook een factor die het vertrouwen in justitie hypothekeert en het vermoeden van klassenjustitie in de hand werkt. Het belet een vlugge behandeling van een zaak waardoor de burger ontmoedigd wordt en hij afziet van de verdediging van zijn rechten. Meer dan tien jaar wachten op een uitspraak is onaanvaardbaar. Iedere nieuwe regering belooft dit probleem op te lossen. In de laatste vijftig jaar werd er niets aan gedaan.
Ik hoop dat het werk van de auteur bijdraagt tot een betere justitie en tot een herstel van het vertrouwen van de burger. Hopelijk schenken ook de beleidsverantwoordelijken de nodige aandacht aan de analyse van de schrijver. Een onafhankelijke kwaliteitsvolle justitie is te kostbaar om te verloren te laten gaan. Het is een goed dat moet gekoesterd worden.
Ignace Claessens
Meer van Ignace Claessens
Ignace Claessens
