5 februari 2025
De Saksen - Middeleeuwse geschiedenis van de Lage Landen
Luit van der Tuuk is een historicus gespecialiseerd in de vroegmiddeleeuwse geschiedenis van Noordwest-Europa. Reeds eerder verscheen van hem de geschiedenis van de Franken, van de Friezen en van de Vikingen. Het besproken werk ligt in die lijn. Hij is daarnaast ook nog conservator van het Museum Dorestad in Wijk bij Duurstede.
De geschiedenis schrijven van een volk dat oorspronkelijk slechts vaag bestond is zeker geen gemakkelijke opdracht. De Saksen waren moeilijk te definiëren. Zij vormden geen eenheid, etnisch noch politiek. De auteur noemt ze zelfs een niet-bestaand volk, uitgevonden door buitenstaanders. De verschillende bevolkingsgroepen, die achteraf als Saksen bestempeld werden, noemden zichzelf ook geen Saksen.
In de eerste eeuwen na Christus worden sommige Germanen Saksen genoemd. Ze waren terug te vinden in een drietal gebieden: de Noord-Duitse laagvlakte, de Atlantische kust van Gallië en delen van Groot-Brittannië. Waar zij juist gevestigd waren valt nu nog moeilijk te bepalen.
Wanneer de Romeinen zich rond 400 na Chr. uit Groot-Brittannië terugtrokken, nodigde de plaatselijke bevolking de ‘Saksen’ uit om hen bij te staan in hun strijd in het noorden tegen de Picten. Een aantal van hen vestigde zich in het zuiden en het oosten van het huidige Engeland, anderen keerden terug naar het vasteland. Deze werden teruggevonden aan de Atlantische kust van Gallië, vooral ter hoogte van de monding van de Loire.
Andere Germanen, die later Saksen genoemd werden, bewoonden een deel van de Noord-Duitse laagvlakte, begrensd door Rijn en Elbe. In deze regio is er vanaf de 7e eeuw nog enkel sprake van een Saksisch volk.
Hun gebied paalde aan het Frankische Rijk. De Franken waren bekend om hun expansiedrang. Ze waren gewoon hun grondgebied uit te breiden door de verovering van aanpalende gebieden. Zo lieten zij ook hun oog vallen op het gebied bevolkt door de Saksen. De verovering van Saksisch gebied startte in de late 7e eeuw. Aan de Saksen hadden zij echter geen gemakkelijke klant. De Saksen worden beschreven als een onbetrouwbaar volkje dat voortdurend bestanden schond en op afspraken terugkwam. Dit werd vooral veroorzaakt door het ontbreken van een éénheidsstructuur onder de Saksen.
Karel de Grote slaagde er op het einde van de 8e eeuw eindelijk in de Saksen te onderwerpen Ze werden opgenomen in de organisatorische structuur van het Frankische Rijk. Dit ging gepaard met een rigoureuze kerstening. Op zondig gedrag en op talrijke overtredingen van het christelijke geloof stond gewoon de doodstraf.
Door allianties en huwelijken werden de Saksen meer en meer verweven met de Franken. In de loop van de 9e eeuw traden zij toe tot de inner circle van de Karolingische machtshebbers. De versmelting van beide volkeren bereikte een hoogtepunt toen Otto I, zoon van de Saksische hertog Hendrik ‘de Vogelaar’, in 962 door de Paus tot Keizer gekroond werd en zo in de voetsporen trad van Karel de Grote. De Saksische vorsten konden zich voortaan etaleren als de ware opvolgers van de Romeinse keizers.
De geschiedenis van de Saksen in erg ingewikkeld. De beschrijving van de evolutie van onsamenhangende entiteiten tot één volk is ongetwijfeld een zware klus.
Daarbij valt de erg kritische ingesteldheid van de auteur op. Hij is zeer alert en plaatst voortdurend vraagtekens bij het historische gehalte van vele verhalen die vaak gebaseerd werden op gefantaseerde gebeurtenissen.
Slecht geïnformeerde Middeleeuwse auteurs durven nogal eens gegevens uit de tweede hand als origineel voor te stellen. De auteur wijst erop dat precies de bronnen, die op het eerste gezicht de meeste informatie bevatten, gewantrouwd moeten worden.
Waar de auteur geen gemakkelijke taak had, moet ook de lezer de moeite doen om de ingewikkelde geschiedenis met talrijke personages, plaatsnamen en jaartallen door te laten dringen. Het is soms even doorbijten maar de lezer wordt wel beloond met een kritische studie over dit minder bekende Germaanse volk.
Ignace Claessens
Meer van Ignace Claessens
Ignace Claessens
