11 mei 2025
Voor alles komt de daad - De broers Rosselli tegen Mussolini
9 juni 1937. In een Normandisch kuuroord worden twee Italiaanse broers gruwelijk vermoord. Luc Rasson duikt in hun geschiedenis: in Italië zijn Carlo en Nello Rosselli helden, daarbuiten zijn ze zo goed als onbekend.
Rasson doet al lang onderzoek naar de verhouding tussen literatuur en politiek in de woelige jaren 30, maar had nog nooit over de broers gehoord. Snel wordt hem duidelijk dat zij idealisten waren, antifascisten en antistalinisten in het Italië van de dictator Mussolini, waar een eigen mening verkondigen garant stond voor opsluiting en verbanning. Carlo Rosselli was een man van de daad, zijn broer, Nello, was een begenadigd historicus.
De auteur volgt vooral Carlo's leven en valt van de ene verbazing in de andere: deze man valt op door zijn openheid, zijn generositeit, zijn intellectuele scherpte, maar vooral door zijn ongelooflijk daadkrachtig, avontuurlijk leven. Niet alleen wordt hij voor het gerecht gedaagd, wordt opgesloten in de gevangenis, wordt daarna verbannen naar Lipari, beraamt ontsnappingen en kan tenslotte zijn gezin vervoegen in Parijs.
Nog is de man van de daad niet van plan zich neer te leggen bij de groeiende macht van de Staat en de slinkende vrijheid van de burger. Hij werpt zich vol enthousiasme in de Spaanse burgeroorlog in 1936, maar staat na bijna zes maanden afwezigheid, doodmoe en terug in Parijs, "teleurgesteld, maar nog immer strijdvaardig". Hij regelt wapenleveringen voor de Spaanse republikeinen, laat pamfletten droppen boven Italië en houdt opzwepende redevoeringen, tot de fatale dag in 1937. Maar wie heeft hem het zwijgen opgelegd? Mussolini? De anarchisten? De communisten? Rasson wijdt verschillende bladzijden aan de onopgeloste moorden, wat het boek een beetje het aspect van een detectiveroman geeft. Rasson heeft "andere plekken willen zien die een belangrijke rol speelden in hun leven" omdat "er zoiets bestaat als een genius loci".
Het interbellum
Het grootse deel van dit boek overdenkt Rasson de woelige en complexe tijd van het interbellum. Hij wijdt verschillende pagina's aan de denkwereld van Carlo, met bewijs daarvan in Bijlagen 1 en 2, waar we teksten van Carlo Rosselli zelf vinden: "Mijn afrekening met het marxisme" en de tekst van zijn redevoering: "Vandaag in Spanje, morgen in Italië". Beide teksten houden nauw verband met het 'socialismo liberale', een term die uitgelegd wordt doorheen het boek, maar ook apart in Lexicon, samen met andere termen zoals 'Risorgimento'.
Het grootse deel van dit boek overdenkt Rasson de woelige en complexe tijd van het interbellum. Hij wijdt verschillende pagina's aan de denkwereld van Carlo, met bewijs daarvan in Bijlagen 1 en 2, waar we teksten van Carlo Rosselli zelf vinden: "Mijn afrekening met het marxisme" en de tekst van zijn redevoering: "Vandaag in Spanje, morgen in Italië". Beide teksten houden nauw verband met het 'socialismo liberale', een term die uitgelegd wordt doorheen het boek, maar ook apart in Lexicon, samen met andere termen zoals 'Risorgimento'.
Macht maakt recht
In het negende hoofdstuk zijn gesprekken met Valdo Spini, Ludo Abicht en Mark Elchardus opgenomen. Van de interessante boekvoorstelling in Antwerpen, herinner ik mij de bijdrage van Elchardus in verband met het kalme verzet van Nello: waarschijnlijk zou dat uiteindelijk meer hebben uitgehaald dan de wilde dadendrang van zijn broer. In een bevrijd Italië hadden ze een belangrijke rol in de nieuwe regering kunnen spelen, als ze niet vermoord waren!
In het negende hoofdstuk zijn gesprekken met Valdo Spini, Ludo Abicht en Mark Elchardus opgenomen. Van de interessante boekvoorstelling in Antwerpen, herinner ik mij de bijdrage van Elchardus in verband met het kalme verzet van Nello: waarschijnlijk zou dat uiteindelijk meer hebben uitgehaald dan de wilde dadendrang van zijn broer. In een bevrijd Italië hadden ze een belangrijke rol in de nieuwe regering kunnen spelen, als ze niet vermoord waren!
De zwart-wit foto's illustreren de verhalen. De uitgebreide bibliografie getuigt van het opzoekingswerk van Rasson. In het Register vinden we belangrijke namen terug.
Relevante lectuur
Het is interessante lectuur voor iedereen die meer wil weten van het woelige interbellum in Italië, maar zeker ook in Frankrijk, Spanje en eigenlijk in heel Europa. Nu we dit jaar herdenken (en vieren) dat we 80 jaar geleden een punt gezet hebben achter W.O. II, is het verstandig om ons te realiseren dat slechts weinige burgers, zoals de Rosselli's, beseften wat er allemaal leidde naar W.O. II. En voilà, op de radio wordt juist verteld dat we in gelijkaardige tijden leven!
Gerda Sterk
Meer van Gerda Sterk
Het is interessante lectuur voor iedereen die meer wil weten van het woelige interbellum in Italië, maar zeker ook in Frankrijk, Spanje en eigenlijk in heel Europa. Nu we dit jaar herdenken (en vieren) dat we 80 jaar geleden een punt gezet hebben achter W.O. II, is het verstandig om ons te realiseren dat slechts weinige burgers, zoals de Rosselli's, beseften wat er allemaal leidde naar W.O. II. En voilà, op de radio wordt juist verteld dat we in gelijkaardige tijden leven!
Gerda Sterk
