14 mei 2025
Openstaan voor overweldigende ervaringen – Zeven inzichten uit de filosofie, neurowetenschap, psychologie, religie en spiritualiteit
Volgens Peter Jurgens zijn overweldigende ervaringen steeds strikt persoonlijk. Ze kunnen intens zintuiglijk, lichamelijk of emotioneel zijn. Het zijn intieme belevenissen die een buitenstaander nooit op dezelfde wijze kan beleven als degene die deze ervaring ondergaat.
Peter Jurgens studeerde natuurkunde en Nederlands in Leiden en bedrijfskunde in Delft. Hij was vijfentwintig jaar werkzaam als managementconsultant. Hij houdt zich bezig met filosofie, religie en spiritualiteit. Verder is hij voorzitter van Stichting Spinoza Den Haag en de Vereniging voor Wijsbegeerte in Den Haag.
In het eerste deel van zijn boek onderzoekt Jurgens wat zo’n overweldigende ervaring kan zijn. Hij bekijkt hoe we ons bewust kunnen zijn van het leven op het gebied van godsdienst, filosofie, psychologie, neurowetenschappen en spiritualiteit. Zijn conclusie is dat die overweldigende ervaringen zich situeren binnen persoonlijke ervaringen en intense belevenissen. Tien overweldigende ervaringen beschrijft hij. Het zijn tien brave persoonlijke verhaaltjes waarin Jurgens de unieke en de voor de hand liggende persoonlijke belevenis ontdekt.
In hoofdstuk drie geeft hij toe dat die verhalen erg zweverig en kritiekloos persoonlijk kunnen overkomen. Zij leunen aan bij mode-strekkingen zoals mindfulness, oosterse meditatie, New Age en het gebruik van psychedelische drugs. Zonder enige vorm van kritiek schrijft hij het verhaal verder.
In deel II komen zeven karakteristieken van overweldigende ervaringen aan bod. Ook nu weer tracht Jurgens aan de hand van persoonlijke verhaaltjes tot algemene kenmerken van zulke ervaringen te komen.
Deel III maakt plaats voor andere ervaringen van bewustzijnsverruiming. Heel het gamma van religieuze, mystieke en romantische ervaringen komt aan bod. Er volgen ervaringen van pieken, voortkabbelende plateaus en de flow. Uiteraard konden de bijna-doodervaringen, de aha-erlebnissen en het in extase geraken niet ontbreken. Ze worden allen opgetekend als unieke, overweldigende ervaringen.
Net voor het slot geeft Jurgens dan zijn definitie van een overweldigende ervaring. Ze staat boven elke vergelijking met andere ervaringen van bewustzijnsverruiming. Ze is rijk aan aspecten en dimensies en kan zich in tal van situaties voordoen. Verder is ze seculier en eigentijds van aard en wordt ze beleefd als authentiek en van grote betekenis.
In het slotdeel schrijft hij dat de overweldigende ervaring een afzetten is tegen het maatschappelijk streven naar rendement en efficiëntie. Ze zijn niet uit te leggen en zeker niet te verklaren met een wetenschappelijke of verstandelijke bril. Ze zijn immens subjectief en niet te vatten in criteria. Waaruit volgt dat religie (dixit Jurgens) bij uitstek geschikt is en dat overweldigende ervaringen beleefd worden in oneindig veel rituelen en gebeden.
In de bijlage gaat Jurgens dieper in op het onbewuste. Ook nu beweert hij kritiekloos dat we ons beter laten leiden door het onbewuste. Keuzes die gemaakt worden door het onbewuste handelen, zijn volgens hem steeds voordeliger! Tot slot geeft hij nog mee dat een bewuste beslissing wordt voorbereid door het onbewuste.
Misschien valt Openstaan voor overweldigende ervaringen best wel mee als je ooit zo’n belevenis hebt ondergaan. Zo niet zijn het echter 166 pagina’s verhaaltjes waarin de auteur een bovennatuurlijke boodschap hoopt terug te vinden. Het verwijzen naar Kant, Schopenhauer, Hume, Augustinus of Aristoteles helpen hierbij niet. Het sleutelwoord in dit werk is wel “openstaan”. Als je echter kritisch leeft, maak je waarschijnlijk weinig kans op overweldigende ervaringen.
Paul Van Aelst
Meer van Paul Van Aelst
Paul Van Aelst
