17 mei 2025
De wijsheid van een eiland
Dit boekje van de Catalaanse dichter, essayist, hoogleraar Antoni Marí is het eerste werk van zijn hand dat in het Nederlands is verschenen. Ik ben voortdurend op zoek naar literatuur en denkers van toen en nu die me beter in die heel speciale geest van dit complexe land toelaten. Eenvoudig, anekdotisch en zelfs een beetje naïef verhaalt Marí overduidelijk heel autobiografisch de ‘coming-of-age’ van Miguel.
De veertien hoofdstukken zijn niet noodzakelijk chronologisch en dat is soms verwarrend. Steeds voel je in de achtergrond de aanwezigheid van en de invloed van het eiland. Niet Ibiza, de geboorteplaats van de schrijver, maar Mallorca is het decor voor de weg naar de volwassenheid van de hoofdrolspeler Miguel. De titels van die hoofdstukken zijn ontleend aan de zeven lichamelijke en zeven geestelijke werken van barmhartigheid. Eventjes nog de opgelegde invloed van de Kerk gedurende de dictatuur die Marí gezien zijn leeftijd zeker zal hebben meegemaakt? Toch niet, want hij blijft opvallend heel ver weg van politiek en religie.
Onderhuids merk je ook dat de hoofdpersoon worstelt met nogal wat frustraties uit zijn jeugd. “De jezuïeten kwamen dicht in de buurt van mijn vaders opvatting van scholing en discipline; maar we moesten per se naar een seculiere school.” (Hoofdstuk 1: ‘De dorstigen laven.’) “Ik verkreeg een humanistische vorming die mijn collega’s tot op de dag van vandaag verbaast.” (Hoofdstuk 6: ‘De zieken bezoeken.’)
Hij herleeft sommige traumatisch ervaringen zoals de periode met zijn stervende studiegenoot. “Pau was mijn beste vriend. Misschien de enige vriend die ik ooit heb gehad.” (Hoofdstuk 6: ‘De zieken bezoeken.’) Toch houdt hij aan die hobbelige weg naar de volwassenheid en met de wijsheid van een eiland en zijn familie heel wat waarden en inzichten over die hem de rest van zijn leven zullen bijblijven. “We voelden ons allemaal de koning in huis. Het centrum van volmaakte aandacht. De oorsprong van alles en de mogelijkheid om alles te worden.” “Ik voelde hoe mijn bloed versnelde, hoe het duizelingwekkend door mijn lijf stroomde en me een vreemd genot bezorgde, niet vrij van een zekere onrust.” (Hoofdstuk 10: ‘De zondaars vermanen.’)
Als Antoni Marí als Miguel gaat neuzen in de familiegeschiedenis en de persoonlijke hebbedingetjes van zijn huisgenoten ontdekt, verwoordt hij heel aandoenlijk zijn weg naar de man en wetenschapper die hij later wordt: “Het was alsof ik de geheime intimiteit van de anderen was binnengetreden en dingen te weten was gekomen die zijzelf niet wisten of diep in hun geheugen hadden weggeborgen.” (Hoofdstuk 11: ‘De bedroefden troosten.’)
Is dit boekje een meesterwerk? Heeft de schrijver nu een onuitwisbare indruk nagelaten en weet ik nu meer over het gezinsleven en adolescentie op een Spaans eiland? Helemaal niet, maar het werk heeft me toch gecharmeerd. Na die andere coming-of-age verhalen uit de Spaanse literatuur: Y tu mamá también (Alfonso en Carlos Cuarón Orozo) en Diarios de motocicleta (Walter Salles, José Rivera en Che Guevara) wil ik dit genre ook wel eens op mijn boekenplank. Ik wil toch noteren dat de laatstgenoemde titels, vooral omdat de verfilmingen uniek waren, een flink stuk af staan van De wijsheid van een eiland.
Michel Ackaert
Michel Ackaert
Oorspronkelijk titel: El vas de plata, 1991
Vertaling: Frans Oosterholt
Meer van Michel Ackaert
Vertaling: Frans Oosterholt
