28 mei 2025
Spion in smoking - Het intrigerende levensverhaal van Engelandvaarder en geheim agent Peter Tazelaar
Victor Laurentius studeerde geschiedenis in Leiden met focus op de Tweede Wereldoorlog. In zijn afstudeerscriptie ‘Seyss Inquart. Van Wenen tot Clingendael’ behandelde hij het sociaal leven van de Rijkscommissaris van Nederland in de periode van 1940 tot 1945. In 2000 verscheen ‘De Betuwe in stelling’ over de ondergrondse en maandenlange stellingenoorlog in de Neder-Betuwe.
Reeds eerder boog de auteur zich over de verzetsstrijder Peter Tazelaar in zijn boek De Grote Tazelaar. Ridder & Rebel (2009), maar kon zich toen geen compleet beeld vormen van diens avontuurlijk en tumultueuze leven. Sindsdien is veel archiefmateriaal openbaar geworden en kon de auteur nog een aantal overlevenden interviewen, wat tot een grondige reconstructie geleid heeft van het leven van deze grote verzetsstrijder.
Daarnaast organiseerde de schrijver ook tentoonstellingen onder andere over de val van Srebrenica en de Molukse treinkapingen.
Engelandvaarders, Nederlanders die gedurende de Tweede Wereldoorlog de kans zagen naar Engeland te ontkomen om van daaruit de strijd voort te zetten, worden vaak geïdentificeerd met de figuur van Soldaat van Oranje.
Op 31 maart 1971 werd in het Scheveningse Kurhaus het boek Soldaat van Oranje van de hand van Erik Hazelhoff Roelfzema gepresenteerd. Dat dit op deze prestigieuze locatie gebeurde is geen toeval.
In de nacht van 23 november 1941 werd Peter Tazelaar, die kort na de capitulatie naar Engeland wist te ontkomen, door zijn vriend Erik Hazelhoff Roelfzema in smoking afgezet op het strand van Scheveningen recht tegenover het Kurhaus. De smoking was bedoeld om niet op te vallen onder het fuivende publiek op de boulevard van Scheveningen, die toen nog vrij toegankelijk was.
Dit was de start van operatie Contact Holland. Die had tot doel een geheime zendverbinding tussen Nederland en Engeland tot stand te brengen. Twee prominente Nederlanders moesten naar het strand gebracht worden waar zij op een afgesproken tijdstip zouden opgehaald worden met bestemming Engeland. Er diende een vluchtroute te komen om achtergebleven Britse militairen naar Engeland te loodsen en er moest ook een inlichtingennetwerk opgezet worden: een complexe opdracht waar Peter gedeeltelijk in slaagde.
Na herhaalde mislukte ophaalpogingen ingevolge gebrekkige communicatie en wisselende weersomstandigheden, lukte het niet de prominente Nederlanders op te halen, waarna zij door de Duitse bezetter ingerekend werden.
Via Zwitserland en Portugal kon Peter in april 1942 naar Engeland terugkeren. Na een tijdje op een zijspoor te zijn beland, werd hij op 2 november 1944 boven Friesland gedropt om daar wapendroppings te organiseren en het gebruik van wapens aan te leren. Hij kon herhaaldelijk op het nippertje arrestaties ontlopen en kwam op 19 april 1945 in Londen terug.
Op 3 mei 1945 keerde Koningin Wilhelmina naar Nederland terug. Toen zij uit het vliegtuig stapte werd zij geflankeerd door twee adjudanten, Erik Hazelhoff Roelfzema en Peter Tazelaar. Deze iconische foto is bij veel Nederlanders hét beeld van de bevrijding en van het einde van de oorlog.
Na de oorlog kon Peter moeilijk zijn draai vinden. Hij kon zich niet aanpassen aan de naoorlogse samenleving: “De vertrutting na de oorlog deed hem de das om”. Hij trad viermaal in het huwelijk en scheidde telkens weer. Hij had twee kinderen die hij slechts sporadisch zag. Hij had verschillende jobs in Nederland en het buitenland die hij niet kon behouden. Gedurende de oorlog was hij reeds een stevige drinker. Na de oorlog is dit er niet beter op geworden. Op het einde van zijn leven gingen er twee flessen whisky en één à twee pakjes sigaretten dagelijks doorheen. Toch werd hij nog 73 jaar oud.
Door deze biografie wil de auteur de aandacht vestigen op de echte Soldaat van Oranje. Erik Hazelhoff Roelfzema, auteur van het gelijknamige boek, werd lange tijd met deze figuur vereenzelvigd. Ten onrechte. Als iemand op deze eretitel aanspraak kan maken is het wel Peter Tazelaar, die in verschillende levensgevaarlijke missies het voortouw nam en deze onverschrokken uitvoerde. Hij kende geen angst, gevaar gaf hem vleugels. Met zijn werk heeft de schrijver hem recht gedaan.
Deze vlot leesbare en erg gedetailleerde biografie van deze verdienstelijke verzetsstrijder kan ten zeerste aangeraden worden. Het geeft een alternatief beeld van de Soldaat van Oranje, zoals we die kennen uit het boek, de verfilming en de musical. Tevens krijgen wij inzage in de werking van het verzet en maken wij kennis met de verzetsstrijders waarmee Peter samenwerkte.
Ignace Claessens
Meer van Ignace Claessens
Ignace Claessens
