3 december 2025
Even tussen mij en mij – Hoe je je eigen denken onderzoekt
In dit boek gaat het de auteur om het stellen van goede vragen aan jezelf. Ze pakt dit uitgebreid en systematisch aan waarbij ze gebruikmaakt van praktische filosofie. Hierbij hanteert ze concrete methodes om gedachten systematisch te onderzoeken en te beoordelen.
Elke Wiss is in 1986 geboren in Utrecht. In 2009 studeerde ze af aan de toneelacademie in Maastricht als regisseur en theaterdocent. Ze is schrijfster, filosofe en theatermaakster. Daarbij richtte ze De Denksmederij op. Dat is een instelling voor praktische filosofie, waar ze cursussen en lezingen geeft over creatief denken. Eerder verschenen van haar de filosofische werken: Socrates op sneakers (2020) en En ze filosofeerden nog lang en gelukkig (2021).
Met haar nieuwe boek Even tussen mij en mij wil praktisch filosofe Elke Wiss de lezer kritisch leren nadenken. In een wereld waar iedereen met grote stelligheid van alles beweert, waar het onderscheid tussen echt en niet echt vervaagt, is autonoom denken de grootste vrijheid die er is. Ze beschrijft de voordelen van zelfonderzoek dat kan leiden tot emotionele precisie en tot een beter vermogen om onafhankelijk te denken en ook tot een sterker relativeringsvermogen kan komen. Verder benadrukt ze dat ze zelfonderzoek belangrijk vindt omdat we een wereld nodig hebben met mensen die helder kunnen denken, die hun eigen aannames in vraag durven stellen en die vervolgens ook actie durven ondernemen.
Wiss noemt haar manier van werken het beoefenen van praktische filosofie. Dit in tegenstelling tot de traditionele filosofische wijsheid binnen de universiteitsmuren. Ze kijkt hiervoor naar haar idool Socrates die bekend is voor zijn indringende vraagstelling aan de Atheense burgers op het marktplein. Praktische filosofie ziet zij als het beheren van denken in elke mogelijke situatie.
Wiss maakt in haar boek duidelijk hoe ze dat denkproces zich ziet ontwikkelen. Daarvoor onderscheidt ze drie denkgereedschappen. Er is verheldering om precies te beschrijven wat je denkt en waarover je het hebt. Vervolgens is er versteviging om de gedachten kritisch te toetsen en ten slotte vernieuwing om buiten de bestaande kaders te denken. Twee manieren gebruikt ze om aan zelfonderzoek te doen. Ofwel een vast stappenplan of anders via een denkproces met jezelf. Voor beide geeft ze duidelijk aanwijzingen hoe zoiets aan te pakken is.
In Even tussen mij en mij beklemtoont Wiss hoe belangrijk het is om kritisch na te denken over de eigen gedachten. Ze biedt geen snelle oplossingen maar richt zich op methodisch zelfonderzoek. Ze beklemtoont het belang om het eigen denkpatroon te onderzoeken en te begrijpen hoe deze het gedrag en de keuzes beïnvloeden. Meermaals benadrukt ze het belang van een kritische blik op uitspraken en gewoontes en het gevaar om niet aan zelfkritiek toe te komen.
Moet Even tussen mij en mij dan gerangschikt worden als het zoveelste zelfhulpboek? Misschien wel, maar het belang van dit boek ligt op de nadruk om steeds kritisch te denken en vooral om zelfkritiek niet uit de weg te gaan. In het laatste hoofdstuk past Wiss dit toe op de cultuur in het algemeen. Ze hoopt dat door een individueel begin van kritisch denken de maatschappij kan komen tot algemene culturele veranderingen. Volgens haar werden we tot nu te veel getraind om snel te antwoorden en niet om zelfstandig na te denken.
Wiss schrijft op een vlotte en toegankelijke wijze. Complexe ideeën worden zo begrijpelijk voorgesteld. De combinatie van persoonlijke verhalen, theorie en praktische denkgereedschappen maken van het boek een leesbaar geheel. De vele praktische oefeningen helpen om actief met de voorgestelde procedures aan de slag te gaan. Het boek eindigt met niet minder dan 28 pagina’s oefeningen in zelfonderzoek en kritisch denken. Dit omschrijft ze als de werkplaats om verder te verkennen en het aangebodene te beheersen. Wie nog meer wil, kan terecht op haar website. Hier staan werkbladen, een lijst met inspirerende boeken, hoofdstukken die het boek niet haalden, samenvattingen en toepassingen.
Paul Van Aelst
