11 augustus 2022
Perfect: de handleiding. Het juiste antwoord op elke ethische kwestie.
Als je Schur's naam herkent, is het hoogstwaarschijnlijk als de maker en schrijver van “The Good Place”, een sitcom over een groep dode mensen die in het hiernamaals worstelen om beter te worden. Zeer vermakelijk om te bekijken alhoewel het natuurlijk vol grote, belangrijke vragen zit. Vandaar dat het maar een kleine stap is voor Schur om van zijn televisieshow over te schakelen naar een “ernstig” filosofisch boek.
Schur begint dan ook met bladzijden lang te ontkennen dat hij ook maar iets wist over filosofie vooraleer hij met zijn televisieshow begon en dat het dus zeer gemakkelijk zal zijn om met hem mee te lezen, te leren en daarna in staat te zijn op een degelijk niveau mee te kunnen praten over filosofie en ondertussen geleerd te hebben van altijd het juiste antwoord te geven op elke ethische vraag.
Bijvoorbeeld: Je vriendin heeft een nieuw kleedje. Het is een verschrikkelijk ding. Zij is er duidelijk zeer blij mee. Ga jij haar zeggen dat ze verkeerd gekocht heeft? Je kan je inbeelden wat dat als gevolgen zal hebben… Ga je liegen en zeggen wat een mooi nieuw kleedje ze aan heeft? En dan de ganse tijd te moeten toezien hoe ze bekeken wordt en er achter haar rug met haar gelachen wordt? Ga je proberen je in alle mogelijke bochten te wringen zodat je je opinie niet moet geven? Kan liegen moreel juist zijn? Kan zwijgen ook liegen zijn? Enzovoort.
Schur haalt een ganse reeks zeer acute en scherp gestelde situaties aan en ook dingen die we dagelijks tegenkomen. “Je hebt een nieuwe I-phone gekocht. Wat gaaf. Wist je dat in Zuid-Azië miljoenen mensen verhongeren?” “Moet ik een brandend huis inrennen en proberen iedereen daarin te redden?” “Moet ik nu echt mijn winkelwagentje helemaal terugbrengen naar “ginder”, waar ik het gehaald heb en waar het thuis hoort?” Is er zoiets als een gulden middenweg? Ik heb iets fout gedaan. Moet ik “sorry” zeggen?
Verwacht je ook aan best pijnlijke vragen die je met je neus op morele dilemma’s zullen duwen, waar je zal proberen jezelf uit te wriemelen of waarbij je ten minste zeer ongemakkelijk zal worden.
Verwacht je ook aan best pijnlijke vragen die je met je neus op morele dilemma’s zullen duwen, waar je zal proberen jezelf uit te wriemelen of waarbij je ten minste zeer ongemakkelijk zal worden.
“Perfect: de handleiding” is natuurlijk niet louter een moreel vraag en test boek. Schur onderzoekt de geschiedenis van de moraalfilosofie over duizenden jaren op zoek naar antwoorden op essentiële vragen als: Ben ik een goed mens? Draag ik op een positieve manier bij aan de wereld en doe ik dat vaak genoeg? Breng ik te veel tijd door met navelstaren, in plaats van gewoon door te gaan met het leven?
“Het is een spoedcursus moraalfilosofie voor degenen onder ons die Wittgenstein niet willen lezen - wat, vermoed ik, de meesten van ons zijn.”
“Het is een spoedcursus moraalfilosofie voor degenen onder ons die Wittgenstein niet willen lezen - wat, vermoed ik, de meesten van ons zijn.”
Het boek begint met en bouwt voort op een inleiding tot de drie belangrijkste filosofische scholen in de Westerse wereld in de afgelopen 2.400 jaar: Aristotelische deugdethiek, utilitarisme (of consequentialisme) zoals naar voren gebracht door Jeremy Bentham en John Stuart Mill, en Immanuel Kant's deontologie, wat een mooi woord is dat de studie van de aard van plicht en verplichting betekent.
Schur beschrijft de positieve en negatieve kanten van deze en andere theorieën, evenals de filosofen of filosofen die er het vaakst mee worden geassocieerd, in een zoektocht naar het beantwoorden van de vier vragen die we onszelf moeten stellen wanneer we voor een ethisch dilemma staan:
- Waar zijn we mee bezig?
- Waarom doen we het?
- Is er iets dat we beter kunnen doen?
- Waarom is het beter?
Schur beschrijft de positieve en negatieve kanten van deze en andere theorieën, evenals de filosofen of filosofen die er het vaakst mee worden geassocieerd, in een zoektocht naar het beantwoorden van de vier vragen die we onszelf moeten stellen wanneer we voor een ethisch dilemma staan:
- Waar zijn we mee bezig?
- Waarom doen we het?
- Is er iets dat we beter kunnen doen?
- Waarom is het beter?
Schur schrijft op een toegankelijke, praktische en zeer vermakelijke manier en distilleert het "enorme en diverse regenwoud van ideeën" in de moraalfilosofie voor ons leken. Zijn streven is waardevol omdat filosofie een behoorlijk dicht spul kan zijn. Kants schrijven, zegt Schur, is 'geen geweldig strandlezen'. Hij vergelijkt Kants 'verhandeling over wind' met de Caldwell, Idaho, handelsregister uit 1976 of een 900 pagina's tellende geschiedenis van de tuinslang. De voetnoten staan vol met hardop lachende nuggets, dus sla ze niet over. "Als we ergens om geven in dit leven," schrijft Schur, "zouden we ons zorgen moeten maken over de vraag of wat we doen goed of slecht is."
Schur's geschenk aan de lezer is zijn vermogen om te schrijven en ons te leren in luchtige, boeiende hoofdstukken, in “gewone” taal, altijd en overal met zijn kenmerkende humor.
Hij slaat je ook niet om de oren met een 10 geboden set van regels die je moet volgen om nog maar te beginnen met “goed” te zijn, hij weet het nergens “beter” en schuwt alle bazigheid.
Schur’s benadering is flexibel - hij biedt veel manieren om een situatie te onderzoeken en morele beslissingen te nemen. Terwijl we blijven navigeren door de nieuwe wereld waarin we leven, geeft Schur ons niet één routekaart, maar vele.
Hij slaat je ook niet om de oren met een 10 geboden set van regels die je moet volgen om nog maar te beginnen met “goed” te zijn, hij weet het nergens “beter” en schuwt alle bazigheid.
Schur’s benadering is flexibel - hij biedt veel manieren om een situatie te onderzoeken en morele beslissingen te nemen. Terwijl we blijven navigeren door de nieuwe wereld waarin we leven, geeft Schur ons niet één routekaart, maar vele.
Ondanks de ietwat ontmoedigende titel, “de handleiding”, verwacht Schur geen perfectie van de lezer. Schur weet dat we allemaal, in de woorden van de boeddhistische monnik Thich Nhat Hanh, 'bloemen en afval' bevatten. Zijn benadering van een ethisch leven is niet het onthouden van Immanuel Kant's Metafysica van de Moraal. Integendeel, hij wil gewoon dat we geven om een goed leven en ons bewust zijn van onze overtuigingen en acties. Goed doen is moeilijk en we zullen falen, stelt hij ons gerust. Maar in de woorden van Samuel Beckett: "Ooit geprobeerd. Ooit mislukt. Maakt niet uit. Probeer het opnieuw. Faal opnieuw. Faal beter." Om er zeker van te zijn dat je je niet ontmoedigd gaat voelen als je merkt dat je moreel toch niet altijd op het juiste pad bent blijven wandelen, schrijft hij ook over zijn eigen persoonlijke ethische mislukkingen, met name zijn verkenning van de ethiek rond zijn behoefte om anderen te laten zien hoe hij de barista bij Starbucks tipte.
Het boek bloedt ook niet dood naar het einde toe door te vervallen in raadgevingen, wijsheden, gemoraliseer en dergelijke. Enkele bijzonder relevante secties verschijnen tegen het einde. In een hoofdstuk bespreekt Schur het belang van context en geluk bij ethische besluitvorming, samen met John Rawls' theorie van de 'sluier van onwetendheid'. Het standpunt dat mensen met meer fortuin en rijkdom en status ook grotere ethische verplichtingen hebben, resoneerde bij mij, vooral gezien de sociale en politieke verdeeldheid van de moderne Amerikaanse samenleving. We moeten toegeven dat slecht gedrag overal is, en de informatie in dit hoofdstuk is als een balsem.
Schur voegt ook een coda toe in de vorm van een brief aan zijn twee kinderen, een brief die niet alleen zijn conclusies over moraalfilosofie samenvat, maar ook enorm ontroerend is. We zijn niet alleen op aarde, zegt hij, dus we zijn dingen aan elkaar verplicht. Morele perfectie is onmogelijk en we zullen falen. Maar "wie we zijn en wat we doen doet ertoe... We moeten ons zorgen maken of we iets goeds doen of niet, en dus proberen de beste dingen te doen die we kunnen."
“Perfect” is het perfecte boek voor iedereen die nadenkt over morele keuzes en die ook probeert “juist” te maken in een complexe en verwarrende wereld – en dat zijn wij allemaal.
Victor De Raeymaeker
Meer van Victor De Raeymaeker
Victor De Raeymaeker
