10 augustus 2022
De zee, de zee alleen. Roman over Betzy Akersloot-Berg.
Tineke Hendriks is vooral bekend als schrijfster van jeugdboeken. Ter gelegenheid van de honderdste verjaardag van de sterfdag van de Noorse kunstenares Betzy Berg (1850-1922) publiceerde zij een geromantiseerde biografie van deze artieste.
Betzy Berg is een vrij onbekende schilderes. In Nederland zou zij enige bekendheid verwerven door enige tijd in Scheveningen te verblijven waar zij in contact kwam met Hendrik Mesdag, bij wie zij zich verder bekwaamde en wie zij hielp bij de restauratie van zijn bekende Panorama. Zij woonde ook geruime tijd op Vlieland samen met haar Nederlandse echtgenoot waar zij op 29.12.1922 overleed. In haar atelier op Vlieland is thans een museum ondergebracht, gewijd aan haar werk.
Betzy Berg wordt omschreven als een volhardende, eigenzinnige, ja zelfs koppige vrouw, feministe avant la lettre, vast besloten in alle onafhankelijkheid haar weg te maken als schilderes. In de 19de eeuw was dit niet zo vanzelfsprekend voor een vrouw. Zij ondervond heel wat tegenkanting. In vele artistieke middens, een echt mannenwereldje, was zij niet welkom. De meeste academiën aanvaardden geen vrouwelijke leerlingen. Privélessen waren te duur voor de met financiële zorgen kampende artieste. Het grootste gedeelte van haar leven zal zij het financieel moeilijk hebben, tot zij op latere leeftijd in het huwelijk treedt met de Nederlander Gooswinus Akersloot. Hij verloor echter zijn fortuin na de eerste wereldoorlog, zodat zij op het einde van haar leven opnieuw financiële zorgen had. De verkoop van haar doeken bracht nooit genoeg op om behoorlijk in haar levensonderhoud te voorzien.
Zij was begeesterd door de zee, die het voorwerp uitmaakt van de meeste van haar doeken. De zee, in alle verschijningsvormen van het hoge Noorden tot aan de kust voor Scheveningen en Vlieland, is haar voortdurende inspiratiebron. De fascinatie voor de zee komt steeds terug doorheen het werk.
De lezer hoeft geen heuse biografie te verwachten, goed gedocumenteerd en van illustraties voorzien. De auteur heeft een verhaal gesponnen rond enkele historische feiten en gebeurtenissen uit het leven van de kunstenares. Het werk bevat geen enkele reproductie wat toch wel een minpunt is. Was het zo moeilijk enkele afbeeldingen van haar schilderijen op te nemen zodat de lezer zich toch minstens een summier idee zou kunnen vormen van het talent van de kunstenares?
De stijl is tamelijk barok met overdadige beschrijvingen. Ook de clichés komen aan bod. De lezer krijgt een romantische voorstelling van de begenadigde doch berooide kunstenaar, wonende op een koud en vochtig zolderkamertje met gammele meubelen, die leeft op water en brood, met tussendoor wat zelf geplukte bessen. Immers, “kijken en schilderen was genoeg”.
De auteur kan ook niet verhullen dat zij gedebuteerd heeft als jeugdschrijfster. De kinderlijke toon is nooit ver weg. Als Betzy goed nieuws krijgt maakt zij een rondedans met de keukenmeid wat misschien leuk is voor een twaalfjarige lezer, maar bij een volwassen publiek komt men met dergelijke onzin niet weg.
Na de lectuur van het werk kan de lezer zich geen idee vormen van de artistieke waarde van het oeuvre van de kunstenares. Hij moet voortgaan op beweringen en verhaaltjes rond een ambitieuze vrouw die het als kunstenaar wil waarmaken. Of zij daar finaal in geslaagd is komt de lezer niet te weten. Een gemiste kans. Het boek is zeker niet aan te raden voor iemand geïnteresseerd in een werk over het leven van deze artieste, gebaseerd op ernstig onderzoek en gestaafd door historisch feitenmateriaal.
Ignace Claessens
Meer van Ignace Claessens
Ignace Claessens
