21 januari 2021
De XX- economie. Waarom vrouwen meer macht moeten krijgen
Het idee waar het in dit boek over gaat, is een van die hoogst belangrijke ideeën die iemand “opmerkte”. Zo´n idee dat dan ergens door iemand omschreven en geduid wordt, door steeds meer mensen” herkend” wordt, en daarna crescendo groeit. Tot er daden op volgen. Denk maar aan de Verlichting, het idee van democratie, de rechten van de mens, het belang van arbeid en arbeider, ecologie en – in verband daarmee - de ramp waarop we afstevenen.
Zo ontstond ook het idee dat er naast de gekende, dominante, kapitalistische economie een schaduweconomie aan het werk is die bestaat uit de arbeid die door vrouwen verricht wordt. Die “XX-economie”, zoals Linda Scott ze genoemd heeft, werd (wordt) hardnekkig ontkend en veronachtzaamd alhoewel ze uiterst belangrijk is.
Men ziet in dat die andere economie gehinderd wordt door sociale beperkingen, obstakels die opgeworpen worden tegen deelname aan de “echte” economie, zonder te beseffen of (h)erkennen dat het tegendeel van dit alles (om het zwakjes uit te drukken) ten goede zou komen aan de maatschappij.
Linda Scott is het boegbeeld van dit inzicht. Wat ze toevoegt aan dit besef, is een breed, wereldwijd perspectief, verworven door de combinatie van kennis, begrip, analyse, interdisciplinaire data en ervaring. Ze kent niet alleen Afrika erg goed, maar evenzeer India en Bangladesh. En ze kan met verhalen uit eigen ervaring haar theorie tot leven brengen en staven.
Linda Scott is het boegbeeld van dit inzicht. Wat ze toevoegt aan dit besef, is een breed, wereldwijd perspectief, verworven door de combinatie van kennis, begrip, analyse, interdisciplinaire data en ervaring. Ze kent niet alleen Afrika erg goed, maar evenzeer India en Bangladesh. En ze kan met verhalen uit eigen ervaring haar theorie tot leven brengen en staven.
Een voorbeeld daarvan is het verhaal van haar zoektocht naar de reden waarom meisjes plotseling ophielden met naar school te gaan, net rond de tijd dat hun puberteit begon. “Meisjes zijn materialistisch en willen een smartphone en mooie kleren. Dikwijls verkopen ze dan hun lichaam, waarbij ze op jonge leeftijd in verwachting geraken en trouwen of door hun familie verstoten worden en aan lagerwal geraken.” Dat is dan gewoonlijk de (mannelijke) uitleg. Scott ontdekt echter dat meisjes liever langer zouden blijven studeren, maar hun maandstonden krijgen, en slechts zeer primitieve middelen om zich te verzorgen. Zo hebben ze geen maandverband en kunnen ze het niet nog een tijdje verborgen te houden, wat ze het liefst wel zouden doen.
Van dan af worden ze in hun maatschappij - en vooral in de ogen van jongens en mannen - als geslachtsrijp beschouwd. Ze hebben helemaal niet de rechten van de dominante mannelijke helft van de bevolking, veranderen in een soort opgejaagd wild en zijn niet meer veilig - ook niet op weg van en naar school.
Via een hulpprogramma waarbij en inlichtingen over puberteit en gratis maandverbanden verstrekt werden, bleek dat meisjes meteen langer naar school gingen. Dat zou niet mogelijk geweest zijn als Linda Scott de “waarom”-vraag niet omgekeerd had : dus niet vragen wat er verkeerd was met de meisjes maar wat er misschien verkeerd zou kunnen zijn met de condities waaronder ze verplicht waren te leven.
Het idee dat Linda Scott wil rechtzetten, is dat het ergens toch de fout is van meisjes en vrouwen en dat ze wat aan zichzelf moeten doen: assertiever worden en een resem kleine dingen veranderen op het werk en in het dagelijks leven, en andere goede raad zoals die veelal door mannen, emancipatorische groepen allerlei, feministische artikeltjes in vrouwentijdschriften en in boeken verstrekt wordt. Goede raad die door BV’s en beroemdheden gul gegeven wordt, zodat ze dezelfde economische beloningen zullen krijgen als mannen.
Maar met die goede raad zit het verkeerd. Het zijn niet de vrouwen maar de mannen die moeten veranderen.
Het idee dat Linda Scott wil rechtzetten, is dat het ergens toch de fout is van meisjes en vrouwen en dat ze wat aan zichzelf moeten doen: assertiever worden en een resem kleine dingen veranderen op het werk en in het dagelijks leven, en andere goede raad zoals die veelal door mannen, emancipatorische groepen allerlei, feministische artikeltjes in vrouwentijdschriften en in boeken verstrekt wordt. Goede raad die door BV’s en beroemdheden gul gegeven wordt, zodat ze dezelfde economische beloningen zullen krijgen als mannen.
Maar met die goede raad zit het verkeerd. Het zijn niet de vrouwen maar de mannen die moeten veranderen.
”Vrouwen worden niet minder betaald omdat ze minder gestudeerd hebben, minder gemotiveerd zijn, minder ambitieus, minder vlug om meer geld durven vragen, zwakker zijn, laffer, luier of thuisblijvende moeders zijn of nog honderd andere “’t is de schuld van vrouwen”- redenen die door de populaire cultuur uitgespuwd worden”, schrijft ze in een verschroeiende passage, “ze worden minder betaald omdat de vijandige mannen en de instellingen die ze scheppen, manieren blijven vinden om geslachtsongelijkheid in stand te houden.”
Haar centrale bewijsvoering daarvoor is dat hetzelfde patroon van vrouwelijke economische ongelijkheid en achterstand, gekoppeld aan de bedreiging van mannelijk geweld, wereldwijd kan teruggevonden worden, wat de bedenking oproept of het waarschijnlijker is dat vrouwen overal op de planeet steeds opnieuw dezelfde, zelfvernietigende keuzes zouden gemaakt hebben veeleer dan dat er iets is dat hen tegenhoudt. Het voordeel van een niet-Westers patroon dat zij kan gebruiken, is dat tastbare onrechtvaardigheid duidelijker zichtbaar is in maatschappijen waar vrouwen nog altijd niet zelf eigendom kunnen bezitten, hun huwelijkspartners kiezen of seks weigeren.
“Er is geen enkel excuus dat het lijden ondergaan door vrouwen kan verrechtvaardigen”, schrijft ze, ”maar dat wil niet zeggen dat men daarom gaat ophouden met te proberen”.
Buiten het feit dat Linda Scott overduidelijk maakt dat de essentiële en dikwijls onzichtbare bijdrage van vrouwen aan de wereldeconomie nu al zo uiterst belangrijk is, bewijst ze ook dat het verwijderen van de huidige obstakels die het onmogelijk maken voor vrouwen om als gelijken in de economie te kunnen deelnemen, enkel tot een win-win situatie kan leiden en iedereen ten goede komen, ook (nog eens) mannen.
Buiten het feit dat Linda Scott overduidelijk maakt dat de essentiële en dikwijls onzichtbare bijdrage van vrouwen aan de wereldeconomie nu al zo uiterst belangrijk is, bewijst ze ook dat het verwijderen van de huidige obstakels die het onmogelijk maken voor vrouwen om als gelijken in de economie te kunnen deelnemen, enkel tot een win-win situatie kan leiden en iedereen ten goede komen, ook (nog eens) mannen.
Het aspect dat dit boek voor mij zo beklijvend maakt is niet alleen deze kijk op het belang van “XX-economie”, maar haar korte en krachtige “hou op met die nonsens”-woede die kort onder de oppervlakte van de tekst blijft koken. Ze loopt niet op haar tenen om de achterstelling en onderdrukking van vrouwen heen, maar slaat nagels met koppen.
Viktor De Raeymaeker
Niettegenstaande de ogenschijnlijke positieve invloed van het moderne (Westerse) denken en de wereldwijde aanvaarding van “rechten” is de werkelijkheid in de meeste “ontwikkelde landen en ontwikkelingslanden” heel anders dan de uiterlijke schijn: Enkele voorbeelden zijn: vaders die hun dochters verkopen, mannen die de zich datgene wat vrouwen verdiend hebben gewoon toe-eigenen, wetten ondersteund door de traditie en historische gebruiken die al het onroerend goed dat ingebracht wordt in het huwelijk overgedragen aan de man.
Door wat Linda Scott “Het Downton Abbey principe” noemt, kan je als vrouw geen grond erven. Als gevolg van een overblijfsel van een eeuwenoud verbod op grondbezit is meer dan 80% van de voor landbouw geschikte grond in handen van mannen. Een weduwe is bezit en kan dus geen bezit hebben. Weduwen worden “gereinigd” door een speciale weduwreiniger, die de weduwe verkracht; door zijn sperma verdwijnt de geest van de overleden echtgenoot… Dat gebeurt allemaal zonder condoom.
Mannen beschouwen vaak hun vrouw als een ding waarmee ze kunnen doen wat ze willen. Diegene die de macht heeft, wordt vaak vijandig en bestraffend. Alleen de weinige vrouwen die economisch zelfstandig zijn, kunnen seks afwijzen. Er bestaat ook een gewoonte waarbij elk willekeurig mannelijk familielid zich het huis van de overledene kan toe-eigenen en de weduwe en kinderen op straat kan zetten en alles voor zichzelf opeisen. Een man neemt gewoonlijk al het geld in beslag dat zijn vrouw verdient. Een vrouw die niettegenstaande alles door huisarbeid of op een klein lapje grond toch wat kan produceren, heeft daarom geen toegang tot de grote markt, want ze heeft geen vervoer voor haar producten.
Mannen beschouwen vaak hun vrouw als een ding waarmee ze kunnen doen wat ze willen. Diegene die de macht heeft, wordt vaak vijandig en bestraffend. Alleen de weinige vrouwen die economisch zelfstandig zijn, kunnen seks afwijzen. Er bestaat ook een gewoonte waarbij elk willekeurig mannelijk familielid zich het huis van de overledene kan toe-eigenen en de weduwe en kinderen op straat kan zetten en alles voor zichzelf opeisen. Een man neemt gewoonlijk al het geld in beslag dat zijn vrouw verdient. Een vrouw die niettegenstaande alles door huisarbeid of op een klein lapje grond toch wat kan produceren, heeft daarom geen toegang tot de grote markt, want ze heeft geen vervoer voor haar producten.
Deze ongelijke behandeling en de vooroordelen die daarmee gepaard gaan, zijn niet enkel aanwezig in ontwikkelingslanden. Zo moest Linda Scott vaststellen dat voor het proces dat zou leiden tot een mogelijke vaste aanstelling als docent “Finance” aan de Harvard Business School, er duidelijk slechtere prestaties vast te stellen waren van vrouwelijke studenten. Redenen hiervoor waren een vrouwvijandige sfeer: vrouwen werden door tophoogleraren neerbuigend behandeld en systematische vooroordelen tegen vrouwen deden hardnekkig de ronde. Ze werden er bijvoorbeeld van verdacht dat ze voor hun onderzoek het rekenwerk door mannen lieten doen… In een zaal met 65 mensen, waren er 60 mannen! De “heren van de finance” kregen ook systematisch de hoogste salarissen, de mooiste kamers, de meeste assistenten,…
Bovendien waren de ideeën die steeds kwamen bovendrijven op onbewaakte ogenblikken, nog altijd dezelfde die al eeuwen de plaats en het lot van vrouwen bepaalden: de overheersing van de man is universeel en onveranderlijk. De dominantie van de man is natuurlijk en noodzakelijk. De man is kostwinner, de vrouw doet het huishouden. Vrouwen horen thuis te blijven bij de kinderen. De natuur heeft dat zo bepaald. Mannen doen zwaarder, gevaarlijker en belangrijker werk dan vrouwen. Het beter betaalde werk met zware machines, wordt beschouwd als “mannenwerk”, ook als je niet per se een man hoeft te zijn om het te kunnen doen. En natuurlijk waren er ook nog altijd frappante ongelijkheden die niet verdwijnen: de moederschapsboete, nog steeds geen gelijke beloning voor gelijk werk, enz. Alle geld en grond zijn volledig in handen van mannen. Zelfs al menen mannen het soms best bij het begin van een huwelijk, toch worden vrouwen vaak als “dingen” gezien. “Diegene die de macht heeft, wordt vaak vijandig en bestraffend.”
Hoewel het 19 bladzijden tellende deel ”Ideeën over hoe het nu verder moet gaan” in verhouding tot een boek van 362 bladzijden erg beknopt lijkt, betreft het realistische en meteen uitvoerbare werkpunten die inderdaad een wereld van verschil zouden maken.
Hoewel het 19 bladzijden tellende deel ”Ideeën over hoe het nu verder moet gaan” in verhouding tot een boek van 362 bladzijden erg beknopt lijkt, betreft het realistische en meteen uitvoerbare werkpunten die inderdaad een wereld van verschil zouden maken.
Dit is een boek waarin de auteur geen blad voor de mond neemt, het ene feit en argument na het andere afvuurt, aantoont dat de behandeling van vrouwen een van de zwartste bladzijden uit de geschiedenis van de mensheid is en dat er eindelijk wat moet aan gedaan worden. Het instrument daartoe is de economische “empowerment” van vrouwen. Iets wat niet enkel de vrouwelijke helft van de mensheid ten goede zou komen maar meteen ook die andere.
De honderden miljoenen vrouwen die leven in omstandigheden zoals ik hierboven heb beschreven, zijn gevangen in hun eigen economische uitsluiting.
Meer van Victor De Raeymaeker
De honderden miljoenen vrouwen die leven in omstandigheden zoals ik hierboven heb beschreven, zijn gevangen in hun eigen economische uitsluiting.
