23 november 2021
Nooit meer doen alsof. Denk je schaamte om en maak het je kracht.
De schrijfster wil ons met haar bedenkingen aanmoedigen om onze schaamte niet weg te stoppen, maar die gevoelens juist te bevrijden. Ze wil ons inspireren om van dat ongemakkelijke gevoel een sterkte te maken. Hoe we dat moeten doen verloopt via stappen, maar alles begint bij de herkenning daarvan bij jezelf en bij anderen.
Wetenschap tegenover persoonlijke ervaring
In haar vakgebied – psychologie – is het persoonlijke wetenschappelijk en het wetenschappelijke persoonlijk, zo schrijft ze. Vanuit die optiek versta je beter waarom ze haar beschouwingen ophangt aan veel anekdotes. In het begin dacht ik zelfs dat ik naar een taterende vriendin zat te luisteren die niet kon ophouden over zichzelf te vertellen en dat terwijl ik meende een serieus boek vast te hebben, gebaseerd op inzichten uit de psychologie. Die perceptie beterde naarmate de lectuur vorderde.
In haar vakgebied – psychologie – is het persoonlijke wetenschappelijk en het wetenschappelijke persoonlijk, zo schrijft ze. Vanuit die optiek versta je beter waarom ze haar beschouwingen ophangt aan veel anekdotes. In het begin dacht ik zelfs dat ik naar een taterende vriendin zat te luisteren die niet kon ophouden over zichzelf te vertellen en dat terwijl ik meende een serieus boek vast te hebben, gebaseerd op inzichten uit de psychologie. Die perceptie beterde naarmate de lectuur vorderde.
Jasper
Haar wisselende verhouding met Jasper is een eigen ervaring waaraan ze het halve boek ophangt. In een ander soort lettertype beschrijft ze eerst wat er gebeurt tijdens haar ontmoetingen met hem, waarna ze aanduidt wat de rol van schaamte was tijdens de evolutie van vriendschap tot een liefdesrelatie met een getrouwde man.
Daarbij gaat het niet om een verhouding met verschrikkelijke gevolgen zoals bv. Monica Lewinsky ondervonden heeft, maar om te herkennen wat er zich dagelijks afspeelt in de gevoelswereld van gewone mensen.
Ze neemt zichzelf meestal als uitgangspunt, ervan uitgaande dat ze daarover het beste kan oordelen, maar ze heeft het ook over die man die analfabeet was en daarover zo beschaamd was dat hij het verborgen hield tot zijn zestigste. Het gaat o.a. ook over Milou, die bijna ten onder ging aan slutshaming door het studentencorps. Groepsvorming vermindert normale schaamte en doet de leden soms uiterst laakbare dingen doen. Daarvan hebben we in Leuven in december 2018 helaas een schrijnend voorbeeld gezien (niet vermeld in het boek).
Haar wisselende verhouding met Jasper is een eigen ervaring waaraan ze het halve boek ophangt. In een ander soort lettertype beschrijft ze eerst wat er gebeurt tijdens haar ontmoetingen met hem, waarna ze aanduidt wat de rol van schaamte was tijdens de evolutie van vriendschap tot een liefdesrelatie met een getrouwde man.
Daarbij gaat het niet om een verhouding met verschrikkelijke gevolgen zoals bv. Monica Lewinsky ondervonden heeft, maar om te herkennen wat er zich dagelijks afspeelt in de gevoelswereld van gewone mensen.
Ze neemt zichzelf meestal als uitgangspunt, ervan uitgaande dat ze daarover het beste kan oordelen, maar ze heeft het ook over die man die analfabeet was en daarover zo beschaamd was dat hij het verborgen hield tot zijn zestigste. Het gaat o.a. ook over Milou, die bijna ten onder ging aan slutshaming door het studentencorps. Groepsvorming vermindert normale schaamte en doet de leden soms uiterst laakbare dingen doen. Daarvan hebben we in Leuven in december 2018 helaas een schrijnend voorbeeld gezien (niet vermeld in het boek).
Alcoholverslaving is geen misdaad maar een ziekte
Wie lijdt aan een verslaving is te beschaamd om ervoor uit te komen. Nochtans is de enige oplossing te vinden in het eerst aan jezelf toegeven dat je verslaafd bent, dan het openbaar maken en dan pas kan je hulp zoeken. Ontkenning dient tot niets en dat geldt voor elke soort schaamte. Ook de analfabeet moest eerst onder ogen zien wat er fout was en dan pas ging hij lessen volgen. Later inspireerde hij iedereen die met hetzelfde probleem zat. Milou durfde eerst niet meer buiten komen, maar werd later een voorbeeld van de bestrijding van seksisme.
Wie lijdt aan een verslaving is te beschaamd om ervoor uit te komen. Nochtans is de enige oplossing te vinden in het eerst aan jezelf toegeven dat je verslaafd bent, dan het openbaar maken en dan pas kan je hulp zoeken. Ontkenning dient tot niets en dat geldt voor elke soort schaamte. Ook de analfabeet moest eerst onder ogen zien wat er fout was en dan pas ging hij lessen volgen. Later inspireerde hij iedereen die met hetzelfde probleem zat. Milou durfde eerst niet meer buiten komen, maar werd later een voorbeeld van de bestrijding van seksisme.
Schaamte is niet gelijk aan schuld
Nauta legt de overeenkomsten en het verschil uit tussen gevoelens van schaamte en schuldgevoelens. Het zijn allebei sociale emoties. Bij schaamte veroordeel je je hele zelf. Als je je schuldig voelt gaat het om een bepaald gedrag op een bepaald moment. Aanhoudende gevoelens van schaamte kunnen aanleiding geven tot depressies, tot burn-outs, tot eenzaamheid.
Nauta legt de overeenkomsten en het verschil uit tussen gevoelens van schaamte en schuldgevoelens. Het zijn allebei sociale emoties. Bij schaamte veroordeel je je hele zelf. Als je je schuldig voelt gaat het om een bepaald gedrag op een bepaald moment. Aanhoudende gevoelens van schaamte kunnen aanleiding geven tot depressies, tot burn-outs, tot eenzaamheid.
Te veel, te weinig
Te weinig gevoelens van schaamte leidt ook tot eenzaamheid omdat de persoon de sociale afspraken overtreedt zonder het zelf te beseffen. Ze illustreert dit met een voorbeeld van een vriendin die een verjaardagscadeau afdwong zonder te beseffen dat de vriendinnenkring dit ongepast vond.
Een bedrijf dat inzet op vernedering en het kleineren van de werknemers om die tot betere prestaties aan te zetten, zal (meestal te laat) inzien dat ze het omgekeerde bereiken. Ze bekomen enkel dat zelfs de besten denken dat ze tekort schieten en door schaamte daarover slechter presteren.
Te weinig gevoelens van schaamte leidt ook tot eenzaamheid omdat de persoon de sociale afspraken overtreedt zonder het zelf te beseffen. Ze illustreert dit met een voorbeeld van een vriendin die een verjaardagscadeau afdwong zonder te beseffen dat de vriendinnenkring dit ongepast vond.
Een bedrijf dat inzet op vernedering en het kleineren van de werknemers om die tot betere prestaties aan te zetten, zal (meestal te laat) inzien dat ze het omgekeerde bereiken. Ze bekomen enkel dat zelfs de besten denken dat ze tekort schieten en door schaamte daarover slechter presteren.
Maak van schaamte je kracht
In de laatste hoofdstukken zal ze ons leren hoe we ons denken moeten veranderen. Ze vat de richtlijnen samen in een mooi schemaatje. We verschillen immers allemaal, maar het boek maakt duidelijk dat wie gevoelens van schaamte kent een beter mens is dan degene die zich boven alles verheven voelt en zichzelf de beste vindt. Juist die “betere” mens kan zichzelf ten gronde richten door te denken dat hij of zij een waardeloos iemand is en dat de wereld beter zou zijn zonder hen. Inzicht hebben in de gevoelens zou depressie kunnen verhinderen, wat in het ergste geval kan leiden tot zelfdoding.
In de laatste hoofdstukken zal ze ons leren hoe we ons denken moeten veranderen. Ze vat de richtlijnen samen in een mooi schemaatje. We verschillen immers allemaal, maar het boek maakt duidelijk dat wie gevoelens van schaamte kent een beter mens is dan degene die zich boven alles verheven voelt en zichzelf de beste vindt. Juist die “betere” mens kan zichzelf ten gronde richten door te denken dat hij of zij een waardeloos iemand is en dat de wereld beter zou zijn zonder hen. Inzicht hebben in de gevoelens zou depressie kunnen verhinderen, wat in het ergste geval kan leiden tot zelfdoding.
Humor
Het is absoluut geen deprimerend boek. De schrijfster relativeert, gebruikt humor en legt de nadruk op het overkomen van de negatieve gevoelens van schaamte. De anekdotes en verhalen over zichzelf en anderen tonen aan dat de besten onder ons overmand kunnen worden door schaamte, maar als ze dat inzien, ze een aanzet tot actie vinden, wat uiteindelijk hun leven verbetert.
Grappig is de enquête waarmee ze het boek afsluit: je zou die naar familie en kennissen moeten sturen. Zij kunnen daarop invullen hoe ze over jou denken!
Er is geen index, maar wel een lange lijst met geraadpleegde bronnen.
Gerda Sterk
Meer van Gerda Sterk
Het is absoluut geen deprimerend boek. De schrijfster relativeert, gebruikt humor en legt de nadruk op het overkomen van de negatieve gevoelens van schaamte. De anekdotes en verhalen over zichzelf en anderen tonen aan dat de besten onder ons overmand kunnen worden door schaamte, maar als ze dat inzien, ze een aanzet tot actie vinden, wat uiteindelijk hun leven verbetert.
Grappig is de enquête waarmee ze het boek afsluit: je zou die naar familie en kennissen moeten sturen. Zij kunnen daarop invullen hoe ze over jou denken!
Er is geen index, maar wel een lange lijst met geraadpleegde bronnen.
Gerda Sterk
