16 januari 2019
Mantelzorg met kleur. Hoe zorgtaken van mensen met een migratieachtergrond verlichten.
'Mantelzorg, een wij-woord met katholieke roots' (p. 11). Dat niet alleen: in veel culturen is het begrip 'mantel' onbekend, men spreekt van boerka, sjaal, poncho,.... Dit is niet enkel een leuk weetje: Anne Dedry, federaal parlementslid Groen en gezinssociologe, schreef dit boek als vervolg op 'Zorg zonder naam'.
Omdat mantelzorgers met migratieachtergrond dikwijls – ook in de statistieken – verborgen blijven en betrokken instellingen zoals welzijns- en vormingsorganisaties, minderhedenfora, ... niet altijd goed weten hoe deze doelgroep te betrekken. Welke elementen en factoren spelen een rol? Wat kan er ondernomen worden?
In dit boek vind de lezer tal van antwoorden en aanbevelingen.
De groep 'gekleurde' mantelzorgers is niet klein: reeds in 2013 ging het om ruim 100.000 mensen, vooral in grote regio's zoals Antwerpen, Mechelen, Brussel, Gent, Genk en Leuven. Zij worden vaak moeilijk bereikt. Een eerste aanbeveling is dan ook een betere registratie en monitoring van 'diverse' mantelzorg.
In dit boek vind de lezer tal van antwoorden en aanbevelingen.
De groep 'gekleurde' mantelzorgers is niet klein: reeds in 2013 ging het om ruim 100.000 mensen, vooral in grote regio's zoals Antwerpen, Mechelen, Brussel, Gent, Genk en Leuven. Zij worden vaak moeilijk bereikt. Een eerste aanbeveling is dan ook een betere registratie en monitoring van 'diverse' mantelzorg.
De inbreng van 6 getuigen met verschillende culturele, levensbeschouwelijke en sociologische achtergrond illustreert in welke opzichten mantelzorg in een migratiecontext verschilt van 'gewone' mantelzorg. Trots, tradities, een sterkere filiale verantwoordelijkheid, een groter aandeel vrouwelijke “zorgers”, meer kinderen als mantelzorger,… typeren veelal. De taalbarrière wordt geregeld een informatiebarrière en betrokkenen zijn vaak kwetsbaarder door een cascade van factoren – een lager opleidingsniveau, moeilijkere of slechtere tewerkstelling en levensomstandigheden, … . Veel mensen leggen bovendien een langer parcours af om de juiste ondersteuning te verkrijgen.
_Diverse mantelzorg: een moeilijke puzzel
In een superdiverse samenleving zijn mensen echter niet in categorieën onder te brengen. Kruispuntdenken – rekening houden met àlle assen die iemands identiteit bepalen, van sekse over gezinssituatie tot mate van culturele openheid – moet ook binnen mantelzorg worden toegepast. Toch komen een aantal globale elementen vaker voor: taboes – op homoseksualiteit, verslaving, psychische stoornissen, seksuele problemen, naaktheid bij verzorging,... - en de “zwijgcultuur” en instelling dat mensen het 'liever zélf oplossen' (de schaamte 'vreemden' te moeten vragen). ‘Onze’ cultuur is tevens sterk gericht op zelfredzaamheid en autonomie, en onze zorgcultuur is gebaseerd op een één-op-één vertrouwensrelatie, inspraak en patiëntenrechten – in contrast met de wij-cultuur in veel andere culturen en etnische gemeenschappen. In een zorgsector die vooral 'wit' is voelen migranten zich ook niet vertegenwoordigd. Sommigen vinden de aanpak bovendien klinisch, weinig emotioneel. Bepaalde gebruiken – zoals doktersvoorschriften, geen maaltijden mogen meebrengen – worden moeilijker opgepikt.
Een diverser personeelsbeleid, afgestemde communicatieve tools (brochures, iconen,...), vakjargon vermijden en meertalig durven werken, praktijkalertheid op verborgen racisme, maatwerk en praktische tegemoetkomingen zoals aangepaste animatie of religieuze ruimtes kunnen bijdragen tot een betere (h)erkenning.
Bij het zorgpersoneel moet aandacht gaan naar kwesties als handelingsverlegenheid (bvb. uit angst verkeerd te handelen) en bijscholing, nog naast bijkomende interculturele kennis in zorgopleidingen.
Tijd nemen – moeilijk in de hedendaagse zorgsector – is essentieel bij de toch al precaire zorg die mantelzorg is, en juist bij de doelgroep wezenlijk om over drempels, misverstanden en vooroordelen heen te geraken. Dedry pleit daartoe voor een divers-sensitieve eerder dan een cultuursensitieve aanpak, vanuit een respectvolle, open basishouding en krachtgerichte visie, gericht op dialoog en samenwerking.
De toekomst ligt in een mantelzorg die vertrekt vanuit een veranderingslogica en opereert met interculturele vaardigheden. Mantelzorg is bovendien bij uitstek een type zorg die nabij, laagdrempelig, snel en adequaat moet georganiseerd worden.
Tenslotte hoopt Dedry op een etnische, thematische en zorggeografische ontschotting van de mantelzorg.
Meer van Sien Simoens
Tijd nemen – moeilijk in de hedendaagse zorgsector – is essentieel bij de toch al precaire zorg die mantelzorg is, en juist bij de doelgroep wezenlijk om over drempels, misverstanden en vooroordelen heen te geraken. Dedry pleit daartoe voor een divers-sensitieve eerder dan een cultuursensitieve aanpak, vanuit een respectvolle, open basishouding en krachtgerichte visie, gericht op dialoog en samenwerking.
De toekomst ligt in een mantelzorg die vertrekt vanuit een veranderingslogica en opereert met interculturele vaardigheden. Mantelzorg is bovendien bij uitstek een type zorg die nabij, laagdrempelig, snel en adequaat moet georganiseerd worden.
Tenslotte hoopt Dedry op een etnische, thematische en zorggeografische ontschotting van de mantelzorg.
