21 juni 2019
Vrede en oorlog. Een wereldgeschiedenis.
Jonathan Holslag (°1981) is een Belgisch politicoloog en Chinakenner. In 2011 doctoreerde hij aan de VUB op het proefschrift ‘Een onderzoek naar de limieten van de economische en militaire macht van China’. Hij is docent internationale politiek aan de VUB en als politicoloog ondermeer verbonden aan het Fonds voor Wetenschappelijk Onderzoek Vlaanderen. Hij is gastdocent aan verschillende buitenlandse universiteiten en aan de hoogste opleiding voor generaals van de NAVO. Verder staat hij aan het hoofd van het Brussels Institute of Contemporary China Studies.
Holslag publiceert in Knack wekelijks een column over recente politieke ontwikkelingen. Sinds 2007 schreef hij meerdere boeken over China.
In zijn recente boek ‘Vrede en Oorlog’ beschrijft hij maar liefst 3000 jaar politieke geschiedenis van de wereld. Zijn uitgangspunt is de vraag waarom het een planeet die altijd naar vrede heeft verlangd, niet gelukt is die te bewaren. Daarom beperkt hij zich niet enkel tot Europa: hij bekijkt het hele wereldgebeuren. Het is dan ook een ambitieus, maar tevens toegankelijk boek dat je als lezer kan aanvatten vanuit een waaier aan interessepunten.
In zijn recente boek ‘Vrede en Oorlog’ beschrijft hij maar liefst 3000 jaar politieke geschiedenis van de wereld. Zijn uitgangspunt is de vraag waarom het een planeet die altijd naar vrede heeft verlangd, niet gelukt is die te bewaren. Daarom beperkt hij zich niet enkel tot Europa: hij bekijkt het hele wereldgebeuren. Het is dan ook een ambitieus, maar tevens toegankelijk boek dat je als lezer kan aanvatten vanuit een waaier aan interessepunten.
Holslag beschrijft inderdaad een wereldgeschiedenis waarin Eurazië de hoofdrol speelt, en waarin in veel mindere mate de Amerika’s aan bod komen. Afrika en Australië vallen bijna geheel buiten beschouwing omdat hier lange tijd bijna niemand woonde, omdat er weinig bronnen over beschikbaar zijn én omdat de invloed op de omgeving praktisch onbestaande was. Uit het boek blijkt trouwens dat een Noord-eurocentrische blik helemaal niet van toepassing is: de westerse overheersing begint pas echt vanaf 1750, daarvόόr is het noordwesten van Europa nauwelijks een relevante uithoek van het strijdtoneel.
Holslag beklemtoont herhaaldelijk het belang dat in de geschiedenis is weggelegd voor het weer, het klimaat of het milieu in algemene zin. Koude en droogte zorgen voor crises en schaarste, en waren ook het in verleden duidelijk aanleiding tot veroveringstochten. Ook de steeds groeiende wereldbevolking is een niet te verwaarlozen factor.
De auteur legt de nadruk op het nut van geschiedenis en stelt die tegenover ideologie. In dit boek komt geschiedenis bij de opkomst en het verval van alle rijken en staten als relativerende kracht naar voren. Ook de omstandigheden, en de rol die het toeval daarin soms speelt, krijgen de nodige aandacht. Wat als de Mongolen wel waren doorgetrokken naar West-Europa? Wat als de Chinezen hun maritieme ambities niet hadden opgegeven? De wereld had er op zoveel manieren ànders kunnen uitzien. Trouwens, de barbaarse invallers van gisteren zijn de burgers van morgen...
De belangrijkste les uit de geschiedenis is niettemin toch opnieuw dat mensen niét van de geschiedenis leren, ieder volk vervalt terug in hetzelfde patroon van opkomst, bloei en verval.
De belangrijkste les uit de geschiedenis is niettemin toch opnieuw dat mensen niét van de geschiedenis leren, ieder volk vervalt terug in hetzelfde patroon van opkomst, bloei en verval.
In dit boek duikt steeds weer het veiligheidsdilemma tussen de volkeren op. Als één land zijn defensie versterkt, ziet de ander dat als een bedreiging. Waarop dat land zijn defensie dan verder zal versterken - met uiteindelijk een wapenwedloop tot gevolg.
Een ander relevant terugkerend historisch gegeven is dat economisch succes tot macht leidt. De macht van de ene staat leidt bij de andere staten tot angst. Economisch falen daarentegen leidt tot zwakte en ook dat is niet gunstig. Holslag besluit dat ware soevereiniteit is voorbehouden aan de sterke staten.
Holslag geeft ons een bescheiden recept voor de toekomst mee, een van nederigheid en gevoeligheid. Nederigheid ten aanzien van de idealen en gevoeligheid voor zowel de steun in eigen land als voor de gevoeligheden van de ander.
Paul Van Aelst
De droom van vrede is eeuwig en universeel. Verheerlijking van de oorlog vormt hierbij de duistere kant.
Dit boek beschrijft vanaf het begin van de ijzertijd tot op heden de golfslag van de geschiedenis. Bepaalde volken en rijken vergaarden steeds meer macht, om vervolgens tenonder te gaan. Periodes van grootschalig geweld werden afgewisseld door tijden van relatieve rust. Het zwaartepunt van economische en militaire macht verschuift telkens weer. In 3000 jaar wereldgeschiedenis zien we een continue strijd tussen steden, staten en volken over grondgebied, handel, slaven en geloof. Periodes van oorlog komen overigens veel vaker voor dan periodes van vrede.
Holslag concipieert dit boek als een waarschuwing voor de toekomst, en zijn laatste voorspelling is dat Europa over zijn top heen is - ondanks het feit dat er sinds 1945 grotendeels vrede heerst. Voor de meesten onder ons is deze vrede, samen met een ongekend welvaartsniveau, de meest normale toestand, wat ertoe leidt dat we ons niet echt kunnen voorstellen dat hierin ooit verandering zou kunnen komen. Dit geldt ook voor het gros van de beleidsmakers, die zich dan ook niet voorbereiden op andere scenario’s.
Holslag concipieert dit boek als een waarschuwing voor de toekomst, en zijn laatste voorspelling is dat Europa over zijn top heen is - ondanks het feit dat er sinds 1945 grotendeels vrede heerst. Voor de meesten onder ons is deze vrede, samen met een ongekend welvaartsniveau, de meest normale toestand, wat ertoe leidt dat we ons niet echt kunnen voorstellen dat hierin ooit verandering zou kunnen komen. Dit geldt ook voor het gros van de beleidsmakers, die zich dan ook niet voorbereiden op andere scenario’s.
‘Vrede en oorlog’ is een eerlijk en misschien daardoor ook een pessimistisch boek. Vooruitgang volgt niet alleen een opgaande lijn, maar heeft zijn eigen prijs. Machtspolitiek heeft dankzij de huidige technologische vooruitgang nieuwe extremen bereikt. 3000 jaar geschiedenis maken duidelijk dat er geen garantie is op vooruitgang voor iedereen. Het idee dat onze huidige samenleving op dat gebied zoveel beter is dan de vorige, wordt hier dus wel doorprikt.
In duidelijke en vloeiende taal weet de auteur deze wereldgeschiedenis te boek te stellen zonder ergens de aanleiding te geven om dan maar fatalistisch te worden. Hij levert een prachtig meesterwerk af dat afgesloten wordt met een 60 pagina’s lange noten- en literatuurlijst, en met als surplus 12 pagina’s aanbevolen literatuur. Bij elk hoofdstuk heeft hij overzichtskaartjes voorzien, broodnodig om hem te kunnen volgen op zijn wereldreis.
Meer van Paul Van Aelst
