18 november 2022
Het kwartet
Dit is het verhaal van vier vrouwen die filosofie studeerden aan de prestigieuze universiteit van Oxford. Iris Murdoch, Elizabeth Anscombe, Mary Midgley en Philippa Foot kwamen uit verschillende middens maar vonden elkaar op de universiteit. Tijdens de vreselijke oorlogsjaren, en ook nog gedurende de jaren nadien, deelden ze elkaars leven.
Tot dan werd de geschiedenis van de filosofie ontwikkeld door mannen. Maar mannelijke medestudenten en docenten waren in deze periode opgeroepen om te vechten zodat zij de kans grepen om die ontstane leegte op te vullen. Op zoek naar antwoorden wekten de vier vriendinnen de filosofie zelf tot leven.
Het boek “Het kwartet” begint in mei 1956 als de vice-chancellor (rector magnificus) van de Oxford University de Convocatie (raad van alle hoogleraren en docenten van de universiteit) bijeenroept om het voorstel te bekrachtigen om de Amerikaanse president Truman een eredoctoraat toe te kennen. Gewoonlijk gebeurt deze toekenning zonder veel omhaal, maar deze keer is er een aangekondigd protest van een vrouwelijke professor: Miss Anscombe.
Het boek eindigt met datzelfde feit, nu begin juni 1956. Elizabeth Anscombe heeft haar tussenkomst in eigen beheer gepubliceerd: Mr Truman’s Degree. Ze tracht dit te verkopen aan alle geïnteresseerden.
Daartussen worden in het boek de levens beschreven van de vier filosofen, te beginnen in oktober 1938 en gaande tot mei 1956. In chronologische volgorde vind je werkelijk alles, dag na dag, beschreven wat de vier vrouwen meemaakten. Naast deze vier protagonisten treden er nog heel wat andere figuren op in hun wereld van de filosofie. Werkelijk elk detail van hun turbulente leven wordt onder de aandacht gebracht. Zodanig precies wordt alles beschreven dat je keer op keer moet terugbladeren in het boek om de draad niet kwijt te raken. Het is moeilijk om het uiteenlopende leven van de vier te blijven volgen. De details versmachten het beeld dat de auteurs wensen op te hangen en zijn werkelijk van het goede te veel. Hierdoor mis je het ware belangrijke uit hun leven. Je wordt in dien mate overstelpt door futiliteiten dat het grote verhaal aan kracht verliest en verzinkt in bijkomstigheden.
Bovendien gaan de schrijvers ervan uit dat de lezer (zeer) onderlegd is in de filosofie. Met alleen al de titel van het proefschrift van Iris Murdoch “Enkele post-hegeliaanse bewustzijnstheorieën: een onderzoek naar de fenomenologische en existentiële filosofie (Husserl, Sartre, e.a.) met verwijzing naar Hegels ‘Fenomenologie van de geest’, naar het werk van Kierkegaard en tevens naar dat van Wittgenstein. (pag. 267)” ben je toch wel even bezig.
Achteraan in het boek staan niet minder dan vijftig pagina’s Noten, naast een Register dat ook nog eens veertien pagina’s beslaat.
Clare Mac Gumhaill en Rachael Wiseman, de twee auteurs van “Het kwartet”, hebben echt alles opgezocht, teruggevonden en genoteerd wat er over de levens van deze vier dames in die periode te vinden is. Ze schrijven in een heldere taal en zijn ook zeer overtuigend. Beiden hebben zich ondergedompeld in tijd en omgeving van het leven aan de universiteit van Oxford gedurende die jaren. Zo kom je tot een lijvig en zeer volledig werk over vier vrouwen die een grote bijdrage leverden tot de Engelse filosofie. Helaas word je zo overdonderd door dat uitvoerig werk, dat de belangrijke rode draad hierin wegzinkt. In plaats dat de vier filosofen tot leven worden verwekt, worden ze verdronken in een massa aan details. De grote lijn van hun levens wordt hierdoor ondergesneeuwd met niet altijd ertoe doende wetenswaardigheden.
“Het kwartet” is een waardige bijdrage, maar zal door zijn totaliteit toch geen blijvende interesse opwekken voor Iris Murdoch, Elizabeth Anscombe, Mary Midgley en Philippa Foot.
Paul Van Aelst
Paul Van Aelst
Dit boek werd eveneens gerecenseerd door Karel D’huyvetters:
https://humanistischverbond.be/kritisch-lezen/843/het-kwartet-hoe-vier-vrouwen-de-filosofie-tot-leven-wekten/
Meer van Paul Van Aelst
https://humanistischverbond.be/kritisch-lezen/843/het-kwartet-hoe-vier-vrouwen-de-filosofie-tot-leven-wekten/
