3 januari 2023
Statusangst
Alain de Botton is geboren in Zwitserland in 1969. Op achtjarige leeftijd zonden zijn ouders hem naar een exclusieve kostschool: de Dragon School in Oxford. Daarna studeerde hij geschiedenis aan het Gonville and Caius College van de Universiteit van Cambridge. In 1991-1992 volgde hij filosofie aan het King’s College te Cambridge.
De Botton geldt als een van de bekendste hedendaagse filosofen. Hij geeft een nieuwe invulling aan ideeën van de klassieke filosofen zoals Seneca en de Montaigne, maar ook bij schrijvers zoals Stendhal en Proust. Hij zoekt naar simpele antwoorden op metafysische levensvragen. Hij is de geestelijke vader van de School of Life, die meerdere vestigingen heeft. Zijn eerste filosofische boek was Proeven van Liefde in 1993 en 12 boeken later was het Hoe overleef ik de moderne wereld in 2022.
In Statusangst schrijft Alain de Botton over een belangrijk negatief aspect van de hedendaagse samenleving: het gevoel minderwaardig te zijn. Mensen vergelijken zich voortdurend met anderen. Dat naar elkaar kijken gebeurt automatisch en is de oorzaak van angst, nijd en afgunst. Volgens de Botton krijgen we dit onbehagelijke angstgevoel wanneer er niet kan voldaan worden aan het ideaal van succes dat de maatschappij ons oplegt. Statusangst treedt op als de buurman een grotere auto heeft of wanneer een bekende meer verdient. Hij noemt het geen jaloezie, maar een existentiële angst om mislukt te zijn als mens. Statusangst komt voort uit een gebrek aan zelfvertrouwen.
De Botton start zijn boek met het geven van drie definities die duidelijk omschrijven waarover hij zich in dit werk zal buigen. Daarna zoekt hij in vijf hoofdstukken de oorzaken van die statusangst. Na die – uitgebreide – omschrijving van statusangst, gaat hij op zoek naar oplossingen hiervoor.
Achtereenvolgens zoekt hij remedies tegen statusangst in de filosofie, de kunst, de politiek en het christendom. In het laatste hoofdstuk “Bohème” komt de geheel vrijgevochten mens in beeld. Een bonte leefwereld die zich verzette tegen een heersende bourgeoisie-mentaliteit in de negentiende eeuw. Het was een geestesgesteldheid die vooral ontvankelijk wou zijn voor de wereld en zich wijdde aan het gevoelsmedium bij uitstek: de kunsten. Hun armoede kwam voort uit een absolute weerzin tegen het idee iets te moeten doen dat ze verfoeiden. Ze hebben het menselijk falen van de hand gewezen omdat, volgens hen, de wereld maar al te vaak werd geregeerd door stupiditeit en vooroordeel. Degenen die wel slaagden, waren zelden de wijste of de beste mensen, maar veeleer wie op de meest doeltreffende manier inspeelde op de dubieuze normen en waarden van het brede publiek.
Dit laatste hoofdstuk is tevens de remedie die Alain de Botton aanreikt. Zoek je eigen weg en laat je niet beïnvloeden of intimideren door wat anderen je als het juiste pad voorhouden. Materiële behoeften worden vaak in het leven geroepen door de media en zorgen enkel voor onrust bij de niet-bezitter. Laat je zelfbeeld niet afhangen van andermans mening. Er is meer in het leven dan het najagen van financieel succes.
Statusangst verscheen in 2004 en is in 2022 aan zijn 28ste druk toe. Dat duidt erop dat die angst nog steeds leeft bij de mensen en vragen op doet rijzen. Het boek is een overtuigend populair filosofisch werk over een hedendaags, levend probleem. De oplossingen die de Botton vermeldt, zijn niet allemaal even overtuigend. Zijn analyse helpt in elk geval om te beseffen dat status niet zo belangrijk is als wordt voorgesteld. Dat streven is vooral gericht op het verwerven van materiële zaken. Respect verdien je in dat geval enkel op grond van de plaats die je inneemt op de sociale ladder. Eveneens een wijdverbreide misvatting is dat iedereen alles kan bereiken. Volgens de Botton komt dit door het beeld dat de media creëren van succes. Mensen met een laag ego, falen bijgevolg in deze meritocratie. Naast succes, word je ook verantwoordelijk gesteld voor het eigen falen, losers moeten maar wat beter hun best doen. Het begrip middelmatig is overigens relatief: als je in India leeft dan is armoede zonder toegang tot gezondheidszorg en onderwijs, eerder de norm.
Als geen ander weet Alain de Botton een filosofisch probleem te herleiden tot zijn basisgedachte. Een zienswijze waar zoveel verschillende mensen mee te maken hebben, kan hij tot op het been ontleden. In dit geval brengt hij statusangst terug tot zijn ware gedaante en toont de nutteloosheid ervan aan.
De Botton schrijft bijzonder vlot en duidelijk waardoor hij van zijn filosofie een meeslepende vertelling weet te maken. Door de vele voorbeelden, gegrepen uit het dagelijkse leven, maakt hij de theorie aantrekkelijk. Hij ontleedt niet enkel, maar reikt ook oplossingen aan. Zo brengt hij een aangenaam verhaal dat nooit gaat vervelen. Nergens komt hij belerend over of heb je de indruk dat hij een zedepreek houdt. Een perfect boek voor mensen die denken dat het anderen altijd zo veel beter afgaat. Een aanmoediging opdat zij ook zouden opkomen voor hun eigen kwaliteiten.
In het boek zijn heel wat afbeeldingen opgenomen, ook van schilderijen. Het is jammer dat deze in zwart-wit zijn, waardoor ze veel aan kwaliteit inboeten.
Paul Van Aelst
Meer van Paul Van Aelst
Paul Van Aelst
