28 januari 2023
Dwars door tijd en ruimte. Reis mee op het schip van Galilei en in de trein van Einstein.
Kan je terug reizen in de tijd? Als je de Tweede Wereldoorlog had kunnen voorkomen, zou je zelf dan bestaan? Waarom hield Stephen Hawking een feest waarvoor hij de uitnodigingen pas na de datum uitstuurde? Is tijdreizen mogelijk? Het lijken gekke vragen, maar als je de uitleg in het boek leest, wordt het een heel stuk minder kinderachtig. Ook de tekeningen geven de indruk dat jongeren het doelpubliek zijn, maar elke bladzijde kan iedereen die geen fysicus of sterrenkundige is, een heleboel bijleren.
Maan-maanden en zon-dagen
Het jaar, de dagen en maanden zijn al tienduizend jaar oud en wereldwijd verspreid, want alle oude volkeren keken naar boven. De Nederlandse woorden "zondag, maandag en zaterdag" hebben te maken met hemellichamen. Fritschy legt bevattelijk uit hoe we aan de namen gekomen zijn en springt voor- en achteruit in de tijd, wat hij telkens aangeeft. Op een afzonderlijk gekleurd blad geeft hij zelfs de oorsprong van het woord "schrikkeljaar".
Het jaar, de dagen en maanden zijn al tienduizend jaar oud en wereldwijd verspreid, want alle oude volkeren keken naar boven. De Nederlandse woorden "zondag, maandag en zaterdag" hebben te maken met hemellichamen. Fritschy legt bevattelijk uit hoe we aan de namen gekomen zijn en springt voor- en achteruit in de tijd, wat hij telkens aangeeft. Op een afzonderlijk gekleurd blad geeft hij zelfs de oorsprong van het woord "schrikkeljaar".
Einstein, Galilei, zwaartekracht en lichtsnelheid
Wat is tijd eigenlijk?! Een planeet heeft tijd nodig om te bestaan, maar de tijd heeft geen planeet nodig om te bestaan. Einstein was de eerste die aangaf dat door heel snel te bewegen, we naar de toekomst zouden kunnen reizen, maar dat heeft een mens nog nooit gedaan, want loskomen van de zwaartekracht en sneller reizen dan het licht zou in dit verband heel nuttig zijn. Het lijken nutteloze gedachte-experimenten, maar dat was wat Copernicus en Galilei deden: nadenken. De zon draaide al eeuwen rond de aarde, ja maar, draait de aarde niet rond de zon?! Galilei heeft dit godslasterlijke idee moeten bekopen met levenslang huisarrest in 1633.
Wat is tijd eigenlijk?! Een planeet heeft tijd nodig om te bestaan, maar de tijd heeft geen planeet nodig om te bestaan. Einstein was de eerste die aangaf dat door heel snel te bewegen, we naar de toekomst zouden kunnen reizen, maar dat heeft een mens nog nooit gedaan, want loskomen van de zwaartekracht en sneller reizen dan het licht zou in dit verband heel nuttig zijn. Het lijken nutteloze gedachte-experimenten, maar dat was wat Copernicus en Galilei deden: nadenken. De zon draaide al eeuwen rond de aarde, ja maar, draait de aarde niet rond de zon?! Galilei heeft dit godslasterlijke idee moeten bekopen met levenslang huisarrest in 1633.
E=MC²
In drie delen - uitgaande van een tijdlijn - verkent de auteur wat we al weten en ook wat we nog niet weten. Deel 1 neemt ons mee terug in de tijd, in deel 2 gaan we vooruit en in deel 3 gaan we op reis door tijd en ruimte, om te eindigen bij "wat is tijd nou echt?". Het antwoord is duidelijk: "we weten het nog niet zo goed". Voor de niet-natuurkundigen onder ons (de meesten, dus) is het goed om weten dat alles helder uitgelegd wordt en dat hij regelmatig herhaalt. Aan het einde van elk hoofdstuk staat een terugblik. Aan belangrijke wetenschappers in dit verband wordt een blad besteed. Natuurlijk is er de Nederlander Christiaan Huygens, maar ook Stephen Hawking, Einstein en Galilei.
In drie delen - uitgaande van een tijdlijn - verkent de auteur wat we al weten en ook wat we nog niet weten. Deel 1 neemt ons mee terug in de tijd, in deel 2 gaan we vooruit en in deel 3 gaan we op reis door tijd en ruimte, om te eindigen bij "wat is tijd nou echt?". Het antwoord is duidelijk: "we weten het nog niet zo goed". Voor de niet-natuurkundigen onder ons (de meesten, dus) is het goed om weten dat alles helder uitgelegd wordt en dat hij regelmatig herhaalt. Aan het einde van elk hoofdstuk staat een terugblik. Aan belangrijke wetenschappers in dit verband wordt een blad besteed. Natuurlijk is er de Nederlander Christiaan Huygens, maar ook Stephen Hawking, Einstein en Galilei.
Tussen filosofie en natuurkunde
Fritschy laveert lichtvoetig tussen filosofie en aardse uitvindingen. Tijd kan "vliegen" (relativiteit), maar de uitvinding van de slingerklok door Huygens was van groot aards belang. Zo ook het slot "Gedachten ontkronkeld": tijd is een soort filmrol. Alles wordt opgediend in een vlotte, bijna vrolijke stijl. Ik geef één voorbeeld op p. 19: "De maanden zijn niet altijd even lang, en dat komt onder andere door twee Romeinse opscheppers!".
Op de laatste bladzijden vinden we raadsels en oplossingen. Daarin kan je nagaan of je aandachtig gelezen hebt. De illustraties zijn eerder speels en luchtig, dan verduidelijkend.
Het is een ideaal cadeau voor kinderen én volwassenen.
Gerda Sterk
Fritschy laveert lichtvoetig tussen filosofie en aardse uitvindingen. Tijd kan "vliegen" (relativiteit), maar de uitvinding van de slingerklok door Huygens was van groot aards belang. Zo ook het slot "Gedachten ontkronkeld": tijd is een soort filmrol. Alles wordt opgediend in een vlotte, bijna vrolijke stijl. Ik geef één voorbeeld op p. 19: "De maanden zijn niet altijd even lang, en dat komt onder andere door twee Romeinse opscheppers!".
Op de laatste bladzijden vinden we raadsels en oplossingen. Daarin kan je nagaan of je aandachtig gelezen hebt. De illustraties zijn eerder speels en luchtig, dan verduidelijkend.
Het is een ideaal cadeau voor kinderen én volwassenen.
Gerda Sterk
Illustraties: Tjarko Van Der Pol
Yannick Fritschy studeerde natuur- en sterrenkunde, en klassieke talen. Hij is redacteur bij New Scientist en hoofdredacteur van het Nederlands Tijdschrift voor Natuurkunde.
Meer van Gerda Sterk
Yannick Fritschy studeerde natuur- en sterrenkunde, en klassieke talen. Hij is redacteur bij New Scientist en hoofdredacteur van het Nederlands Tijdschrift voor Natuurkunde.
