16 februari 2023
Gandhi. Activist en spiritueel leider.
Met een voorwoord van Paul van der Velde.
Nog een boek over Gandhi en hij schreef zelf al zijn autobiografie. Daarnaast zijn er een hele stapel boeken van zijn hand over zijn morele denkwereld. Verder zijn er heel wat – meestal Engelstalige – biografieën over Gandhi geschreven. Auteur Elisabeth Bax reisde een aantal keren door India wat haar inspireerde tot een intensieve studie over Gandhi.
Voor haar boek maakte zij ruim gebruik van al de bestaande bronnen en brengt niet werkelijk iets nieuws met dit werk. Door haar verblijf in India heeft ze zich wel ingeleefd in de situatie van dat land en brengt ze haar eigen visie van dit stuk wereldgeschiedenis. Samen met Nelson Mandela en Martin Luther King is Mahatma Gandhi een van de meest inspirerende figuren uit de recente geschiedenis. Wie Gandhi vernoemt komt automatisch uit bij het geweldloze verzet. Ook in dit boek is dat het hoofdthema.
‘Ik heb de wereld niets nieuws te vertellen. Waarheid en geweldloosheid zijn zo oud als de nacht.’
Mahatma Gandhi
Het boek van Elisabeth Bax telt vier hoofdstukken. In het eerste korte hoofdstuk komt Gandhi’s jeugd in India aan bod (1869 – 1888). In 1888 vertrekt hij naar Londen om rechten te studeren. Hoofdstuk twee beschrijft die studietijd en leefgewoonten in Londen en loopt tot 1891. Hoofdstuk drie (1893 – 1914) begint bij zijn kort verblijf terug in India. De rechtspraktijk die hij hier opzette kwam echter niet van de grond. Het was dan ook een oplossing dat hij in 1893 met zijn vrouw en twee zoontjes naar Zuid-Afrika kon vertrekken, dat toen nog grotendeels een Engelse kolonie was. In 1915 keert hij via Engeland terug naar India. Deze belangrijkste periode 1915 – 1948 wordt in hoofdstuk vier beschreven. Zo volgt Bax strikt chronologisch de levensloop van Gandhi. Zij beschrijft Gandhi’s ontwikkeling van een verlegen jongen tot een politiek activist en spirituele leider. Nauwgezet noteert ze alle belangrijke gebeurtenissen in zijn zeer gevarieerd bestaan. Uiteindelijk belandt ze zo bij de man die miljoenen mensen wist te inspireren tot geweldloos verzet in de strijd tegen de Britse overheersing.
Het voorwoord in dit boek is van Paul van der Velde die in een korte inleiding zijn beeld van de Indiase samenleving geeft.
De vier hoofdstukken zijn overvloedig verlucht met typerende zwart-wit foto’s. Na het levensverhaal van Gandhi vind je achteraan in het boek nog vijf interessante bijlagen: I Religie en Gandhi; II Overzicht van de belangrijkste oude hindoegeschriften; III British-India “Jewel in the Crown”; IV Het ideologisch fundament van het kastensysteem; V Verklarende woordenlijst. Het boek wordt afgesloten met een bibliografie van grotendeels Engelstalige boeken.
In dit werk over Gandhi wordt de nadruk gelegd op zijn spirituele ontwikkeling die samenhangt met zijn activisme. Bax tekent hem niet enkel als voorvechter van de politieke onafhankelijkheid, maar benadrukt hoe hij daarnaast vocht voor religieuze saamhorigheid. Hij geloofde in pluralisme en vond dat alle godsdiensten evenwaardig zijn. Hij verlangde een vreedzame samenleving voor alle soorten van gelovigen.
Bax maakt duidelijk hoe in het leven van Gandhi zijn politieke invloed meermaals aan belang inboette. Waar in 1920 zijn leiderschap in de Congrespartij onbetwist was, stelde hij in 1931 bij een rondetafelconferentie in Londen teleur. De Tweede Wereldoorlog zorgde dan weer voor een nieuw elan. Hij was dan inmiddels zeventig maar wist de basis te leggen voor de latere Indiase onafhankelijkheid.
Hoewel Gandhi zelf kind van het kastensysteem was en niet onbemiddeld, komt in het boek tot uiting hoe hij zijn hele leven vocht om gelijkberechtiging van de onaanraakbaren.
Toch kende Gandhi ook tegenstanders. Waar hij zijn hele leven had geijverd om moslims en hindoes vreedzaam naast elkaar te doen leven, zal de laatste periode van zijn leven eindigen in een bloedbad tussen de aanhangers van beide godsdiensten. Hij wordt door beide partijen geviseerd en zal uiteindelijk zelfs om die reden vermoord worden op 30 januari 1948.
De geboortedag van Gandhi, 2 oktober, is een nationale feestdag in India. In 2007 werd deze dag door de Verenigde Naties uitgeroepen tot internationale dag van de geweldloosheid.
Met haar boek slaagt Bax erin het beeld dat van Gandhi bestaat in te kleuren. Ze beschrijft hem als een niet versagende activist en spiritueel leider en zoekt naar zijn drijfveren.
Gandhi is een degelijk boek om in weinig tijd zowat alles over de persoon Gandhi en zijn filosofie te weten te komen. Wie meer wil weten heeft met deze tekst een goede basis en kan de bibliografie gebruiken om verder op onderzoek te gaan.
Paul Van Aelst
Meer van Paul Van Aelst
Paul Van Aelst
