29 oktober 2025
Filosofie van het echte leven
Over 'Peacock' van Bernhard Wenger
'To be yourself in a world that is constantly trying to make you something else is the greatest accomplishment.'
– Ralph Waldo Emerson
Op sociale media spelen mensen de ideale versie van zichzelf. We spelen ook in het echte leven constant rollen, als werknemer, als partner, als huisbewoner, als Belg of Nederlander, als klant, als sporter, als dinergast, als vriend, als reiziger. Zijn we ergens of ooit ons ware zelf? Spelen we een rol als we alleen zijn? Maken sociale conventies dat we een rol spelen? Hoeveel ruimte is er voor authenticiteit? Is authenticiteit belangrijk? Wat als je gelukkig bent in een voorgeschreven rol zonder authenticiteit? Al deze vragen kwamen bij me op bij het zien van de film Peacock (2024).
Het lijkt een absurd idee om iemand in te huren om een rol te spelen omdat zo'n persoon niet authentiek is. Maar zijn er gradaties van authenticiteit? Geisha's in Japan zijn gezelschapsdames die je kunt inhuren, net zoals je escortdames kunt inhuren voor seks. Bij een uitzendbureau kun je arbeidskrachten inhuren, zoals een garderobeassistent. Je kunt een Sinterklaas met Pieten bij je thuis laten komen. We zijn het gewend dat je mensen een rol kunt laten spelen als je hen daarvoor betaalt. Als ik een gastlezing geef en dan een overhemd en colbert aantrek, speel óók ik een rol. Een coach is iemand die belangstellend naar jouw verhalen luistert, maar zo iemand speelt een rol en doet dat niet gratis.
Ook als je niet ingehuurd bent, kun je een rol spelen. Zo speelde ik de 'ideale schoonzoon' bij mijn schoonmoeder door belangstellend te vragen naar de tuin, complimenten te maken over de bloemen, speciaal voor de gelegenheid een pak aan te trekken en de tafel te dekken. Is het minder waard als je weet dat ik dit doe met het oogmerk een rol te spelen? Bij recepties sta ik beleefd te luisteren naar mensen die mij als praatpaal gebruiken. Als ik altijd authentiek zou zijn, zou ik geen vrienden hebben en een sociale outcast zijn.
Complotdenkers trekken dikwijls de troef van 'ingehuurde acteurs': schietpartijen bij scholen zouden acteurs zijn, Biden was een acteur, de maanlanding vond plaats in een Hollywoodstudio. Volgens complotdenkers is niets wat het lijkt en werkt deep state grootschalig met acteurs.
Spionnen zijn eveneens mensen die een rol spelen. Soms zelfs een dubbelrol. Neem de DDR-spionnen die tijdens de Koude Oorlog aanpapten met secretaresses van politiek gevoelige instellingen als ambassades in het Westen. Soms kwamen er zelfs kinderen uit voort. Als je nadenkt over hoeveel onecht er is en hoe nuttig dat kan zijn, raak je verstrikt in een antropologisch wijsgerige kwestie over hoeveel authenticiteit gewenst is. Ga je bijvoorbeeld liever naar een muziek- of theatervoorstelling met iemand die zich voorbeeldig gedraagt, aardig en belangstellend is, maar die is ingehuurd, of met iemand die onvrijwillig meegaat, zich lomp en ongeïnteresseerd gedraagt, omdat ze nu eenmaal jouw partner is? Misschien zouden we wat vaker de rol moeten spelen van aardig persoon: als partner, vriend, collega. Het zou helpen om af te vragen: als deze persoon mij zou inhuren, hoe zou hij of zij willen dat ik me zou gedragen?
Het thema van het inhuren van een vriend komt al aan de orde in de Nederlandse film Rent a Friend (2000) van Eddy Terstall. Ik herinner me die film goed vanwege hilarische scènes, zoals de man die iemand inhuurt om naar een voetbalwedstrijd Nederland-Duitsland te kijken en vervolgens te juichen voor Duitsland.
Peacock (2024, Pfau – bin ich echt?) herneemt het thema van rent-a-friend. De film is de debuutfilm van de Oostenrijker Bernhard Wenger die de film niet alleen regisseerde, maar ook het script ervan schreef. De film gaat over authenticiteit: wanneer ben je je ware zelf en waarom zou je je ware zelf moeten zijn? Matthias (meesterlijk gespeeld door Albrecht Schuch) is een succesvolle ondernemer met een bedrijf waarin hij zichzelf voor goed geld laat inhuren om een rol te spelen. Een pijnlijke scène is als Matthias meegaat naar school, waar kinderen hun vader meenemen die over zijn beroep vertelt. Hij speelt dat hij vader is van een jongetje en piloot is.
Matthias' partner vindt dat hij geen authenticiteit heeft en dat hij een lege huls is. Hij wordt nooit eens boos, hij neemt geen standpunt in, hij is een kameleon. Het zal geen toeval zijn dat Matthias eruitziet als barbiepop Ken en ook zijn kleren en huis doen barbieachtig aan. De vele scènes waarin Matthias een rol speelt, wisselen af met scènes uit zijn privéleven dat gaandeweg ontspoort. Werk en privé lopen op een verontrustende wijze in elkaar over. Niets is wat het lijkt, niemand is wie hij of zij zegt te zijn.
De film gaat over kunst en esthetica. Er komen muziekuitvoeringen, performance, beeldende kunst en dans in voor en er wordt gediscussieerd over kunst. Zoals de kitsch kunstleren olifant die Matthias koopt. Als zijn vriendin vraagt of hij hem mooi vindt, antwoordt hij dat de gasten onder de indruk zullen zijn. En daar gaat het hem blijkbaar om.
De film werkt toe naar een climax die verwijst naar de beroemde gorillascène uit de spectaculaire Deense film The Square (2017) van Ruben Ostlünd. De films lijken op elkaar. In The Square gaat het over de vraag wat moderne kunst is. In Peacock gaat het erom of authenticiteit in kunst belangrijk is. In avant-gardekunst is de poging tot authenticiteit de essentie. Dat levert soms vreemde of verontrustende kunst op. In Peacock is er een voorstelling in een schouwburg vol chic publiek waar Matthias zit als gehuurde toeschouwer. Op het toneel staat een poedelnaakte man die zich overgiet met verf en, als bij een Yves Klein-schilderij, tegen rechtopstaande canvassen springt. Het lijkt of Matthias oprecht geraakt wordt door de performance. Er breekt iets in hem. Hij raakt totaal overstuur. Deze naakte man met verf is de opmaat naar de slotscène. Matthias speelt de rol van zoon van een puissant rijke zakenman die voorzitter van een prestigieuze goededoelenclub wil worden en daarom kosten noch moeite spaart om de clubleden te fêteren met een diner. Om zich beter voor te doen huurt hij Matthias in als zijn zoon om hem lof toe te zwaaien. Eindelijk is bij Matthias de emmer van het altijd een rol spelen vol. In de hotelspa smeert hij zich in met modder en komt poedelnaakt de eetzaal vol gasten inlopen. De gasten zijn verbouwereerd. Doodstil. Ze weten niet wat ze moeten denken. Tot iemand roept: dit is een performance! Dan wordt er geklapt en treedt er een gestaltswitch op bij het publiek. Maar voor Matthias is dat net andersom: hij speelt nu geen rol en kiest hier zelf voor, terwijl de gasten hem zien als een performer.
Vermakelijk zijn de scènes in een luxe urban retreat. Een prachtige hotelvilla waar mensen met veel geld en weinig zelfvertrouwen zichzelf kunnen zoeken onder bezielende leiding van een knotsgekke goeroe met gezichtstatoeages. We zien een groepje naakte mensen yoga doen. Leuk is dat de mensen ook echt naakt in beeld zijn. De seksscène in de film is hilarisch: we zien hoe de gehuurde hond zijn kont likt terwijl op de achtergrond onscherp de seks plaatsvindt. Er zijn legio scènes met dieren: twee honden, eenden, een pauw (van de titel), oesters (die gegeten worden).
Wat is een echte relatie? Wat is echt goede kunst? Wat zijn echte conversaties? Welke zaken doen ertoe in het leven? Matthias heeft alles: geld, een mooi huis, auto, leuke vrouw, aanzien. Soms denk je dat hij tot zelfinzicht komt en dat hij niet meer de lege huls wil zijn, maar dan blijkt hij toch weer een rol te spelen.
Ik heb echt van deze film genoten. Of er een echte, authentieke zelf zit achter de rollen die ik speel of dat één rol mijn echte ik is, of dat al mijn rollen passen bij mijn echte zelf, weet ik nog steeds niet. Oscar Wilde is in ieder geval duidelijk waarom je jezelf moet zijn, want 'everyone else is already taken'.
Nog dit: bij de aftiteling van de film staat dat er bij het maken van de film geen dieren zijn geschaad. Dit om kijkers gerust te stellen die zouden kunnen denken dat de verdronken hond echt verdronken is. Als er in een film of documentaire een huisdier leed wordt aangedaan – zeg een konijntje dat wordt doodgeknuffeld – dan is het hek van de dam en is de publieke verontwaardiging groot. Om die te voorkomen staat deze tekst dus in de aftiteling. In de film zit echter wel degelijk dierenleed. Er worden copieuze maaltijden verorberd met zo te zien dierenlijken (al is het mogelijk dat het allemaal plantaardige vleesvervangers zijn) en het is mogelijk dat de leren schoenen in de film niet van dierenhuid zijn gemaakt – de kans daarop is echter nihil. Er zit dus wel degelijk dierenleed in de film – zoals in alle films tot nu toe (waar zijn de vegan-friendly producties?). Het dierenleed in de film is wel echt, maar niemand die dat leed echt iets kan schelen.