6 mei 2021
Huiveren van de gedachtenpolitie
Het is een mijnenveld waaraan ik me tot nu toe niet heb willen wagen: de meningen en discussies rond het woke-ideeëngoed.
Officieel betekent 'woke' dat je je bewust bent van alles wat verband houdt met sociale en raciale onrechtvaardigheid. Het woord werd in 2017 toegevoegd aan de Oxford English Dictionary, hoewel aandacht voor discriminatie en onrechtvaardigheid al veel langer bestaat. Wanneer men het nu over 'woke' heeft, dan gaat het eerder om een activistische invulling van dit bewustzijn, waarbij vooral (al dan niet vermeend) geprivilegieerde mensen (in onze cultuur bedoelt men daarmee voornamelijk blanke, cisgender mannen) erkennen dat ze deel zijn van het probleem en zich dus niet kunnen voorstellen hoe het is om tot een minderheid te behoren. Daardoor kunnen ze er niks over zeggen, zelfs niet in fictie. Een heteroseksuele vrouw kan dan bijvoorbeeld geen roman schrijven over een homoseksuele man. Die recente invulling van het woord noem ik 'radicaal woke'.
_Wie niet voor is, is tegen
Zoals Nick De Clippel in een eerder artikel op dit forum ook al aangaf, heeft de activistische critical race theory, en bij uitbreiding de radicale woke-ideologie, veel weg van een geloof. Een bijdrage in het recent opgerichte Journal of Controversial Ideas onderzoekt deze analogie zelfs expliciet. Adepten van de radicale woke-ideologie vormen een morele clan waar het belangrijk is om publiekelijk duidelijk te maken hoe toegewijd je bent aan het geloofssysteem. Hoe fanatieker en hoe zuiverder in de leer, hoe geloofwaardiger en bewonderenswaardiger je bent voor de aanhangers ervan. Wie er kritische vragen over durft te stellen of over sommige aspecten een andere mening heeft, is een tegenstander en belandt als vanzelfsprekend in het andere, vijandelijke kamp.
Een persoonlijke anekdote van enkele weken terug verontrustte me. Een van mijn leerlingen, een toffe, vriendelijke, geëngageerde en verdraagzame jongen, vroeg advies over een ruzie met een van zijn vrienden. Die weigerde nog met hem te spreken nadat hij eerlijk had geantwoord op volgende vraag: 'Zou je op date gaan met iemand van wie je weet dat ze een transvrouw is?' Hij had nee gezegd omdat dit niet zijn voorkeur is en hij haar geen valse hoop wou geven omdat hij een echte relatie toch niet zou zien zitten. Hij kreeg daarop het verwijt transfoob te zijn. Meteen werd verondersteld dat hij dan vast ook niet met een zwart meisje zou willen daten. Hij was er erg van aangedaan, niet alleen omdat de vriendschap verloren leek, maar vooral omdat iemand nu dacht dat hij transfoob en racistisch was, terwijl dat helemaal niet zo is.
In Zeno, het weekendmagazine van De Morgen (17/04/2021), las ik het interview met Hanan Challouki. Van volgende passage zakte mijn broek af (ja, ik draag broeken, ik ben geëmancipeerd. Tenzij dit net een teken is dat ik me te veel aan mannen conformeer? Of dat het culturele toe-eigening is van een mannelijk symbool?) Ik citeer het even zodat u mij gelooft. Ik heb het drie keer gelezen, om zeker te zijn, maar dit stond er echt:
"Als een man tijdens een meeting het woord wordt afgenomen door iemand die het beter weet, zal die hoogstwaarschijnlijk denken: ah bon, ik heb hier blijkbaar te weinig expertise. Wanneer dat een vrouw overkomt, dan is dat mansplaining. De mannen die de vrouw eens gaan zeggen hoe het in elkaar zit. De context verandert aan de hand van met wie je aan tafel zit en wat je kunt zeggen dus ook. Het is niet slecht om ons daarvan bewust te zijn."
(Vraag van de journaliste:) Je kunt ook zeggen: die vrouw moet maar niet zulke lange tenen hebben en aanvaarden dat een ander het beter weet?
Dat is toch heel oneerlijk wanneer je weet dat vrouwen vandaag nog steeds systematisch minder verdienen dan mannen? Zo'n tussenkomst heeft gewoon een heel andere connotatie in een context waarin vrouwen nog steeds minder kans maken op promotie."
"Als een man tijdens een meeting het woord wordt afgenomen door iemand die het beter weet, zal die hoogstwaarschijnlijk denken: ah bon, ik heb hier blijkbaar te weinig expertise. Wanneer dat een vrouw overkomt, dan is dat mansplaining. De mannen die de vrouw eens gaan zeggen hoe het in elkaar zit. De context verandert aan de hand van met wie je aan tafel zit en wat je kunt zeggen dus ook. Het is niet slecht om ons daarvan bewust te zijn."
(Vraag van de journaliste:) Je kunt ook zeggen: die vrouw moet maar niet zulke lange tenen hebben en aanvaarden dat een ander het beter weet?
Dat is toch heel oneerlijk wanneer je weet dat vrouwen vandaag nog steeds systematisch minder verdienen dan mannen? Zo'n tussenkomst heeft gewoon een heel andere connotatie in een context waarin vrouwen nog steeds minder kans maken op promotie."
Als iemand een aanvulling doet of een fout corrigeert omdat die meer expertise heeft of wél over de juiste informatie beschikt, dan is het totaal irrelevant van wie die opmerking komt en aan wie ze gegeven wordt. Stel je voor dat een team chirurgen aan een ingewikkelde hartoperatie bezig is en dat een mannelijke arts de vrouwelijke niet wijst op een fout omdat ze een vrouw is en daardoor misschien minder kans maakt op promotie …
_Het kind met het badwater weggooien
Deze twee voorbeelden illustreren voor mij het probleem met de radicale woke-ideologie: ernstige maatschappelijke problemen zoals discriminatie worden vermengd met toxisch wij-zij-denken, tribalisme, selectieve verontwaardiging en overgevoeligheid. Men bekijkt en beoordeelt elke actie door de bril van de radicale woke-religie en trekt er vaker wel dan niet idiote en verkeerde conclusies uit.
Ik ga er van uit dat dit activisme met de beste bedoelingen gebeurt, maar het lijkt me waarschijnlijk dat het de emancipatie van groepen waarvoor men wil opkomen net afremt. Mensen die positief staan tegenover gelijke rechten voor LGBTQIA+ en personen met een handicap, feminisme, non-discriminatie of zelfs positieve discriminatie, zetten zich steeds meer af tegen deze trend, met het risico het kind met het badwater weg te gooien.
Mijn leerling heeft zich bij wijze van protest dan maar geuit als 'super straight', waarmee je aangeeft dat je je enkel aangetrokken voelt tot iemand van het tegenovergestelde biologische geslacht. Super straight is onder jongeren een synoniem voor transfoob. Hij heeft na een dag zijn profiel op sociale media weer gewijzigd, hij wilde enkel een statement maken, maar mensen die minder ruimdenkend zijn, keren zich misschien permanent af van eenieder die ijvert voor meer maatschappelijke rechtvaardigheid.
Mijn leerling heeft zich bij wijze van protest dan maar geuit als 'super straight', waarmee je aangeeft dat je je enkel aangetrokken voelt tot iemand van het tegenovergestelde biologische geslacht. Super straight is onder jongeren een synoniem voor transfoob. Hij heeft na een dag zijn profiel op sociale media weer gewijzigd, hij wilde enkel een statement maken, maar mensen die minder ruimdenkend zijn, keren zich misschien permanent af van eenieder die ijvert voor meer maatschappelijke rechtvaardigheid.
Ook ik huiver van deze gedachtenpolitie die wil voorschrijven wie je wel of niet mag daten, van wie je fouten mag corrigeren en van wie niet, waarover je mag schrijven en vanuit welk perspectief, hoe je je haar mag dragen of welke muziek je mag maken, en die zonder de minste moeite bereid lijkt tot cancel culture en censuur van alles wat in strijd is met deze nieuwe ideologie. Streven naar sociale rechtvaardigheid is een lang en moeizaam proces, elk beetje steun is nodig. De radicalen doen er goed aan zich niet van tegenstander te vergissen.
Meer van Nele Strynckx