18 mei 2023
Het boek Henry
Dit boek is het tweede deel van de trilogie over de zestiende-eeuwse Engelse historische figuur Thomas Cromwell.
In 2009 won Hilary Mantel voor het eerste deel Wolf Hall de Booker Prize. Voor deel twee Bring up the Bodies, vertaald tot Het boek Henry, kreeg ze in 2012 ook de Booker Prize. Het derde deel The Mirror & the Light verscheen in 2020. Met deze twee prijzen is Mantel de eerste Britse schrijfster en eerste vrouw die deze Booker Prize tweemaal kreeg.
Hilary Mantel (1952 – 2022) was een Britse schrijfster van romans, korte verhalen, memoires en essays. Ze volgde rechten aan de London School of Economics en studeerde in 1973 af aan de University of Sheffield. Ze woonde met haar man, een geoloog, in Botswana en Saoedi-Arabië tot ze in 1987 terugkeerden naar Engeland. Ze werd filmcriticus voor The Spectator en recensent voor verschillende kranten en tijdschriften in Groot-Brittannië en de Verenigde Staten. Ze wordt gewaardeerd voor haar historische fictie die haar twee keer die prestigieuze Booker Prize opleverde.
Wolf Hall is het begin van Hilary Mantels Cromwell-trilogie. Dat boek eindigt in 1535 in Londen met de executie van Thomas More. In Het boek Henry neemt Mantel de draad op in september 1535 en eindigt in mei 1536, deze keer met de executie van koning Henry’s tweede vrouw Anne Boleyn. Deze is, naast Cromwell en Henry, het hoofdpersonage in Het boek Henry. De koning wil Boleyn zo snel mogelijk dumpen omdat ze hem geen mannelijke troonopvolger kan schenken en omdat hij verliefd is op Jane Seymour. Cromwell zoekt en vindt oplossingen. Hoe meer het verhaal vordert, hoe hardvochtiger hij lijkt te worden. Als meester-hofsecretaris werkt hij in de eerste plaats in dienst van zijn koning, Henry VIII. Toch blijft hij er zich van bewust dat ook hij onderworpen is aan de nukken van de zeer wispelturige vorst. Mantel laat Cromwell halverwege het verhaal dan ook zeggen: “Ik heb alles, zou je denken. Maar laat Henry weg en ik heb niets”. Cromwell wordt zo een van de meest gehate mannen van zijn tijd en leeft tot de dag van vandaag voort als het meedogenloze brein achter de executie van Thomas More en als de perfide huwelijksmakelaar van Henry VIII.
Door Mantel komt het Engelse hof van de zestiende eeuw tot leven en ze ontleedt de politieke intriges aan dat hof van Henry VIII, gezien door de ogen van zijn raadsman Thomas Cromwell. Snode plannen en intimidatie leiden tot beschuldigingen die deze keer zullen eindigen met onthoofding van de koningin en van meerdere vermeende minnaars.
Naast Henry en Anne draait het boek in de eerste plaats om raadsheer Thomas Cromwell. Hij weet precies wat de koning denkt en wenst en kan hem complete voldoening schenken. Mantel creëert haar eigen Thomas Cromwell en laat hem zeggen wat zij meent dat er in die omstandigheden kan gezegd zijn. Hoewel Cromwell de meest gehate man van zestiende-eeuws Engeland is, doet Mantel je meeleven met deze man. Je leert hem begrijpen en besluit dat zijn afwegingen en keuzes heel dikwijls strookten met de toen heersende logica.
De 500 pagina’s over deze korte periode zijn allesbehalve saai of langdradig. Je volgt Cromwell op de voet en luistert mee tijdens zijn besprekingen met de koning. Mantel geeft een inkijk in de gedachtewereld en belangen van de belangrijkste edelen aan het Engelse hof. Doet Mantel aan geschiedvervalsing door zich te vereenzelvigen met het personage Cromwell uit haar boek? In haar nawoord geeft ze toe dat de omstandigheden rond koning Henry VIII al eeuwenlang voer zijn voor controverse. Bewijzen zijn complex en spreken elkaar tegen, de bronnen zijn vaak onbetrouwbaar en vooral gekleurd.
Met haar boek tracht Mantel te laten zien hoe deze cruciale weken er vanuit Cromwells gezichtspunt kunnen hebben uitgezien. Dit is geen gezaghebbende versie, eerder een toelichting bij de ongrijpbare carrière van Cromwell die grote gevolgen had voor Engeland. Op de achtergrond ontwikkelt zich de godsdienststrijd tussen rooms-katholiek en anglicaans.
Het boek Henry is eerder een docudrama dan een wetenschappelijk werk. Mantel gebruikt erg gekleurde beeldspraak bij het beschrijven van de typisch Engelse toestanden. Er komen ook heel veel personages in voor wat grote oplettendheid vereist van de lezer. Gelukkig staan er in het boek twee stambomen: een van de Tudors en een van de troonrivalen van Henry VIII. Ook een overzicht van de “Dramatis personae” die in het boek optreden vind je achteraan terug.
De taal waarin Martel schrijft is dikwijls heel bombastisch en doet vaak denken aan de koningsdrama’s van Shakespeare. Jammer genoeg maakt de vertaling nodeloos ingewikkelde zinnen waardoor de tekst niet altijd vlot wegleest.
Het boek eindigt met een fragment uit De spiegel & het licht, het laatste deel van de Cromwell-trilogie. Hierdoor word je alvast nieuwsgierig gemaakt naar het vervolg van Cromwells leven.
Paul Van Aelst
Meer van Paul Van Aelst
Paul Van Aelst
