25 mei 2023
Liever het bloed
En plots is daar Michael Bennett… Wanneer je als “belegen” recensent terugkijkt, dobbert daar in het verleden een zee van boeken waarvan de meeste de grote watermassa uitmaken.
Overal zie je witte schuimkopjes, hier en daar enkele merkwaardige waterdeiningen en uiteindelijk ook nog enkele zeldzame, grote, pure golven, waarvan er nu eentje wuift in de boekenbaai van de misdaadroman, een genre waar dergelijke stevige golven zelden te zien zijn. Liever het bloed is er zo eentje en het is moeilijk te geloven dat het een debuutroman is.
Het verhaal speelt zich af in het verre Nieuw-Zeeland, dat we gewoonlijk kennen van de reputatie die het heeft als prachtig, ongerept, pollutievrij land doorspekt met dusdanig mooie landschappen dat filmmakers er gewoon niet kunnen aan weerstaan om ook nog de volgende succesfilm te komen draaien. Ergens zit er misschien in je hoofd nog de naam Maori. De naam van de oorspronkelijke bevolking van Auckland, Nieuw-Zeeland die, net zoals de indianen in Amerika, onderdrukt en weggedrongen werden door de Europese kolonisten en dat de moordenaar in het verhaal zal doen verklaren: "Er is ons een systeem opgedrongen dat niet geïnteresseerd is in balans. Een rechtssysteem dat hier van 20.000 mijl afstand is getransplanteerd. Een reeks wetten die niet bestaan om gelijkheid, compensatie, eer en evenwicht te bieden, maar om ervoor te zorgen dat de ene kant bloeit en de andere in de goot wordt gehouden. Dat hebben we geaccepteerd, als lammetjes. De tijd van het lam is voorbij."
Dat wordt een zeer belangrijk thema in dit boek, misschien wel het voornaamste. Rechercheur Senior Sergeant Hana Westerman - van Maori-afkomst - moest 18 jaar geleden, op bevel van haar superieuren, als beginnend politieagent mee om een eerder roerige Maorie-demonstratie binnen de perken te houden. Ze moest tamelijk opvallend geweld gebruiken tegen een vrouwelijke inheemse demonstrante toen die weigerde mee te gaan naar de combi. Die scène werd gefilmd, kwam op televisie, niet enkel als voorbeeld van brutaal politieoptreden maar vooral als het sensationele “Maori politieagente pleegt geweld tegen demonstrante van eigen volk”. Het ontaarde in een werkelijke hetze en haatcampagne tegen haar en leidde tot een scheiding met haar man, Jaye.
Ondertussen is ze opgeklommen tot politieinspecteur bij de afdeling Misdaadonderzoek in Auckland. Ze is alleenstaande moeder en heeft een slimme, getalenteerde zanger, 17-jarige dochter, Addison. Ze beschrijft haar dochter zo: "Een jonge vrouw is de ground zero van alles. Met reden. Ze is zeventien jaar, bruin en trots. Ze leeft van energie en vreugde, een perpetuum mobile. Ze beweegt niet, ze stuitert, deels gazelle, deels bungee, deels hoogspanningsveren. Ze danst, ze rapt, een vlammend lied over identiteit en individualiteit, een gepolijste en onderscheidende stijl, moeiteloos van het Engels naar het Māori en terug."
Ze is ook doordrongen van het feit dat ze Maori is en dat de Maori onrechtvaardig behandeld worden, als bruine, tweederangsburgers in wat uiteindelijk hun eigen land is dat van hen gestolen werd. Je kan je dus inbeelden wat haar reactie is, als ze “de” video zal te zien krijgen en hoe haar moeder een Maori, iemand van haar eigen ras tegen haar wil meesleurt…
Onverwacht krijgt ze van een anoniem adres een foto toegestuurd, gemaakt met een daguerrotype. Na ontwikkeling krijgt ze dit beeld te zien: “Onder de boom kijken zes soldaten in de lens. Aan een lage tak van de hoge boom hangt een man met een stuk Brits legertouw dat strak rond zijn nek zit. Ook zijn handen zijn voor zijn borst samengebonden en zijn voeten bij de enkels. De man is een hooggeboren Maori. Hij heeft grijs haar, is in de 50 en de lijnen die diep in zijn huid zijn gegroefd vertellen een verhaal over zijn afkomst, zijn status, de kennis die hem door de generaties heen is meegegeven, een hoofdman van hoog aanzien.
Enkele dagen later volgt een tweede mail, met een filmpje deze keer. Het toont een deel van de stad met allemaal hoge flatgebouwen. Het is natuurlijk vanzelfsprekend dat daar wat mee is en dat het haar wat wil tonen wat ze op het eerste zicht niet ziet. Ze heeft een scherpe en nauwkeurige intuïtie waarmee ze patronen en aanwijzingen herkent, die anderen missen. Na herhaaldelijk kijken, ziet ze bij één van de appartementen een rood lichtsignaaltje flitsen. Ze gaat met een team op onderzoek. Er is niets abnormaals te merken. Het is gewoon een verlaten appartement in één van de vele half vervallen appartementsblokken die de stad rijk is. Toch blijft er wat in haar achterhoofd spelen en ze bekijkt het filmpje opnieuw. Dan merkt ze het plots. Op het filmpje is het raam te zien van een appartement meer dan ze tijdens hun onderzoek gevonden hebben… Ze keren om, rijden terug.
In het appartement is er een holklinkende, gemakkelijk te doorbreken valse muur. “In het licht van de twee zaklampen is een lichaam te zien. Een touw zit als een strop om de nek. Het lichaam hangt aan een dakspant. Het bungelt zachtjes heen en weer. Het is een man. Achter in de 20. Naakt. Hij is dood. De lichtbundel van Hanna’s zaklamp beschijnt zijn armen. Zijn handen zijn samengebonden voor zijn borst, de voeten bij de enkels."
Ze blijft zich afvragen: “Waarom is de video naar haar gestuurd? Wat is de betekenis van een met bloed gemaakte spiraal op het lichaam van de man?”
Ze blijft zich afvragen: “Waarom is de video naar haar gestuurd? Wat is de betekenis van een met bloed gemaakte spiraal op het lichaam van de man?”
Als ze dan ook nog het filmpje toegestuurd krijgt van “het” arrest van 18 jaar geleden, is het duidelijk dat de moordenaar deze contacten persoonlijk bedoeld heeft. Op dit filmpje merkt ze in een flits tussen de aanwezigen het gelaat van een jongetje dat in paniek zit te kijken naar wat er met zijn moeder gebeurt. Er volgt een tweede moord. En een derde. Telkens met het spiraalsymbooltje en een afscheidszinnetje in Te Reo Maori: “We zullen elkaar weerzien.”
Het wordt een spannend kat-en-muis-spel met wat de eerste inheemse seriemoordenaar blijkt te zijn, die op een uiterst intelligente manier manier wraak aan het nemen is op degenen die zijn volk hebben bestolen en onderdrukt. Er stonden zes soldaten onder de boom waaraan de Maori-chef was opgehangen. Deze man gaat zes mensen vermoorden.
Een volgend slachtoffer, Grant Wirapa, rijdt met zijn SUV een wasstraat in. “Het stop-startteken springt op rood. De borstels dalen neer. De stereo schalt door de auto terwijl Grant Wirapa door een newsapp op zijn telefoon scrolt. Meeneuriënd met de muziek pakt hij zijn pasteitje uit. De cilindrische plastic borstels rollen. Vanaf het dak van de wasstraat glijdt een sproeikop langzaam over een rail en sproeit een rood vloeibaar schoonmaakmiddel over de ganse lengte van de SUV. Hoogedrukspuiten vuren water op de auto af en raken hem van alle kanten tegelijk. Er klinkt een laag geroffel als de harde douche het metaal raakt. Een beweging op de achterbank vangt zijn blik.”
Michael Bennett heeft natuurlijk zijn schrijfvaardigheden al aangescherpt omdat hij werkte als scenarioschrijver. Hij is ook de auteur van het non-fictiewerk 'In Dark Places', dat in 2017 de Ngaio Marsh Award won. Maar toch, dit is zijn debuutroman en dan nog in een aparte tak, de misdaadroman. Buiten het feit dat hij zo knap schrijft, weet hij blijkbaar ook instinctief hoe je een misdaadroman in elkaar steekt. Zo wekt hij meteen je aandacht en nieuwsgierigheid met de gedetailleerde beschrijving van de gruwelijke misdaad gepleegd in 1863, uiterst scherp geëtst zoals op de daguerreo foto “gemaakt met de moderne alchemie van koper, kwik en zilver.” Gevangen in dat moment van de tijd is dit beeld het bewijs van de misdaad die zes blanke mannen hebben gepleegd op een vooraanstaande, oudere Maori. Dat mag en moet gewraakt worden volgens het Maori-concept van utu, het herstellen van het evenwicht. "... Utu draagt niet het gevoel van eenvoudige wraak, oog om oog. Het gaat om geven en ontvangen, het behouden van een gevoel van gelijkheid en balans - voor zowel positieve als negatieve acties.” Een schuld wordt aangegaan door de leden van de familie, door één man.
Dit “anders” morele denken en nog veel kleine details en stukjes uitleg geeft Michaerl Bennett je mee door de ganse roman. Hij gebruikt deeltjes tekst geschreven in het Te Reo Māori, met de Engelse vertaling als voetnoot, zodat je even meedenkt in het Maori. Soms gewoon ook woorden, zoals kawahawa, een kleine Nieuw-Zeelandse boom of tā moko, een Māori-tatoeage die status aangeeft. Sommige raken aan het poëtische omdat ze niet goed naar het Engels kunnen worden vertaald, zoals in de zin: "Nā te ahi ka tahuna he ahi anō." Letterlijk: "Vuur ontsteekt meer vuren."
Bennett duidt herhaaldelijk op het onrecht aangedaan aan de Maori, niet enkel in het verleden door landroof en moord, maar ook nu nog door verhalen. Zoals de flagrant onrechtvaardige uitspraak in een rechtzaak waarin – met alle bewijzen voorhanden - een jongeman vrijuit kan gaan na de sluw geplande verkrachting van een Maorimeisje. Waarna hij een uitdaging in de ondergronds parkeerruimte zo kan keren dat de familieleden schuldig zullen bevonden worden van agressie en verwondingen.
Liever het bloed is en blijft hoofdzakelijk een misdaadroman, maar wel gedrenkt in een soort zachte maar, pijnlijke evocatie van wat een volk aangedaan werd en nog steeds aangedaan wordt en totaal onvoldoende wordt gecompenseerd. Een roman die je leest voor het verhaal, gedreven door de spaning, meelevend en voelend met de personages.
Victor De Raeymaeker
Meer van Victor De Raeymaeker
Victor De Raeymaeker
