30 mei 2023
K1ND
Zoals je weet werd in China in 1980 een eenkindbeleid ingevoerd om de sterke aangroei van de bevolking tegen te gaan. Om het louter dwingende karakter van de maategel wat te verzachten en de toepassing te ondersteunen werd een “Certificaat van enig kind” uitgereikt, dat geldig bleef tot 14 jaar, een klein, rood, plastieken boekje. Daarmee kreeg de familie voedselbonnen van het buurtcomité en korting op etenswaren. Dat was heel wat, want het betekende de helft van een maandloon.
Die maatregel moet in China gevoelsmatig hard aangekomen zijn omdat het daar de traditie was veel kinderen te hebben. Dat betekende dat het dubbel zo hard aankwam als dat ene kind dan stierf, want dan was je plots kinderloos. Je kon wel nog een kind verwekken of er een adopteren, maar dat was natuurlijk niet altijd mogelijk. Op 1 januari 2016 veranderde het eenkindbeleid naar een tweekindbeleid en elke Chinese familie kon nu twee kinderen hebben.
Na veel aarzelen besloot Ning Wang enkele waargebeurde verhalen neer te schrijven om er een strip van te maken. Hij had gemerkt dat de dood van het nichtje van zijn vrouw zo pijnlijk geweest was dat het jaren later nog steeds te pijnlijk was om erover te praten. Toen hij met dit plan in gedachten contact opnam met andere families weigerde de helft alle medewerking. Ze waren duidelijk nog niet klaar met hun traumatiserende ervaring. “Het bleef een wonde die ze niet wilden openen.” De andere helft wilde meewerken vooral omdat ze voelden dat dat andere mensen moed kon geven.
Ning Wang sprak vervolgens vier striptekenaars aan om zijn verhalen te tekenen.
Ning Wang sprak vervolgens vier striptekenaars aan om zijn verhalen te tekenen.
Het eerste en meest dramatische verhaal heet Wachten en is getekend door Ni Shaoru. Moeder werkt hard en houdt een bar-restaurantje open. Vader werkt in een staalfabriek. Zoontje Jia is nogal vrijgelaten. Hij is soms een hele dag van huis. Zijn ouders houden veel van hem. Op zijn vijfde verjaardag heeft vader een cake voor hem meegebracht met kaarsen om uit te blazen. Hij gaat met hem naar straatfestiviteiten en dan zit Jia boven op zijn schouders om alles goed te kunnen zien. Op een dag zegt een buurman dat hij net hun zoon in de auto van een vreemde man zag zitten en dat hij naar hem wuifde. Als de werkelijkheid doordringt zoeken ze een hele dag, hele weken, maanden… In de krant jaren later: “In april 1988 is hij door iemand ontvoerd. Zijn ouders zijn al meer dan 20 jaar niet verhuisd, hopeloos op zoek naar hun kind.” En dan twee hoogst dramatische paginavullende prenten… Buitengewoon knap getekend met kaders op grootte van het beoogde effect en vertalingen van Chinese teksten, met sterretjes onderaan de bladzijde.
Het tweede verhaal is dat van Momo, getekend door Wu Yao. Momo werd geboren in 19XX. Ze spreken over haar als over onze hond want ze is geboren in het jaar van de hond. Ze wil zo graag een puppy maar haar ouders zijn daartegen. Op straat in een doos ziet ze een schattige, droevig kijkende pup en neemt hem mee naar huis. Vermits hij zindelijk is en lief, mag hij blijven. De auto van Momo, die er plots veel ouder uitziet, geraakt onderweg defect en een jongeman herstelt hem ter plekke. Er groeit wat tussen die twee. Ze gaan trouwen. Al zien ze er op de tekening waarop ze dat aankondigen uit als 15-jarigen. Tante belt dat er wat gebeurd is met Momo. Op een verslag van de dienst oncologie van de volkskliniek van Peking lezen we: “Gevorderde nierkanker”. Er volgt een spoedoperatie en een laatste prent toont het hondje dat tevergeefs wacht op zijn meesteresje, opgerold op haar trui.
Mooie, nette tekeningen, zuivere lijn, op zichzelf goed getekend maar erg volgens de aard tekeningen van sommige Manga’s met stereotiepe gezichten, waarop iedereen dezelfde ogen heeft, hetzelfde ronde hoofd, gelijkend neusje en mondje, onduidelijke gelaatsuitdrukkingen en leeftijd. Een tante, een meisje, een moeder hebben allemaal dezelfde leeftijd, vader en jongeman eveneens. Enkel het kapsel verschilt en helpt om de personages uit elkaar te houden. Het verhaal zal wel echt gebeurd zijn, maar is weinig origineel. De open, ietwat naïeve stijl clasht met het verdriet, de pijn en het drama van het gebeuren. Zelfs de prent van de doodskamer ligt er fris en luchtig bij.
Het derde verhaal Eeuwige liefde is getekend door Xu Ziran. Xiao Hong is het lieve dochtertje van een ouderpaar op leeftijd die een vorig kind, een zoontje, hebben verloren en dus angstvallig over haar waken. In haar verbeelding is ze prinses astronaut. Het is vandaag haar verjaardag en ze heeft een speelgoedastronaut als geschenk gekregen. Ze noemt hem “Xiao Ming”, de naam van haar dode broer. De kinderen op school lachen met haar omdat ze met jongensspeelgoed speelt. Dat is natuurlijk het speelgoed achtergelaten door haar dode broer “in de ruimte”. “Barbiepoppen of Disneyprinsessen zeggen me niks,” zegt ze.
Zoals iedere dag gaat vader haar van school halen met de fiets. Overal hangen er spandoeken die de mensen aanzetten het nieuwe beleid uit te voeren en twee kinderen te krijgen. Liefst een meisje en een jongen. Hij denkt aan de dag dat zijn zoontje stierf en hoe hij er tot op heden er nog niet in geslaagd is uit de schaduw van Xiao Ming weg te kruipen en hoe hij zich daarna opsloot in de kamer van zijn overleden zoontje. Hij wordt aangereden en ligt een tijdje bewusteloos op straat. Hij heeft een (prachtig getekende) louterende droom. Mooi verteld, aandachtig de subtiele gevoelens van verlies en pijn evocerend.
Zoals iedere dag gaat vader haar van school halen met de fiets. Overal hangen er spandoeken die de mensen aanzetten het nieuwe beleid uit te voeren en twee kinderen te krijgen. Liefst een meisje en een jongen. Hij denkt aan de dag dat zijn zoontje stierf en hoe hij er tot op heden er nog niet in geslaagd is uit de schaduw van Xiao Ming weg te kruipen en hoe hij zich daarna opsloot in de kamer van zijn overleden zoontje. Hij wordt aangereden en ligt een tijdje bewusteloos op straat. Hij heeft een (prachtig getekende) louterende droom. Mooi verteld, aandachtig de subtiele gevoelens van verlies en pijn evocerend.
Het vierde verhaal De Laatste wens is getekend door Qin Chang. Als Leilei geboren wordt, stelt men vast dat ze een kwaadaardige tumor heeft en ze, zelfs met de huidige medische behandeling, waarschijnlijk slechts tot haar 25e in leven zal blijven. Toch groeit ze op tot een fijne, levendige tiener. Vader kent ze niet, want hij is omgekomen in een auto-ongeluk. Haar moeder, Xiao Mens, is een zeer succesvolle tekenaar van strips. Van haar laatste strip werden zomaar eventjes 26,5 miljoen exemplaren gedrukt. Een schilderij van haar wordt op een veiling voor 4 miljoen 550.000 verkocht. Moeder en dochtertje houden veel van elkaar. Maar Xiao Mens moet leven met die immer dreigende, donkere schaduw. Zij denkt voortdurend: “Leilei, wat is je laatste wens?” Als ze dat eens luidop uitspreekt, blijkt dat Leilei gewoon eens buiten wil gaan rondwandelen. Ze gaan op bezoek bij haar tante, in het kleine huis waar ze vroeger zelf woonden en dat ze graag nog eens wil zien. Ze heeft nog één wens: ze wil graag trouwen…
Weer een totaal andere stripstijl. De tekening is losser, minder professioneel maar uiterlijk gezellig waardoor de onderhuidse dreiging en het sluipend einde nog sterker aangevoeld worden. Een mooi album, in de graphic novel traditie mooi uitgegeven, met stevige kartonnen omslag en een cover met opvallend aantrekkelijke gekleurde tekening.
Pluspunt is dat het een album is met vier striptekenaars, die ieder een duidelijk verschillende manier van tekenen en werken hebben.
Het lezen/kijken is ook “anders” en interessanter, wat waarschijnlijk te maken heeft met het feit dat de verhalen, de tekeningen, het denken, de reacties, het voelen, het inzicht vanuit een andere culturele achtergrond komen. Sommige dingen die voor ons gemeenplaats zijn, worden als “verrassend” of nieuw ervaren in de strip. Sommige denkpatronen vertonen stiltes, maken een sprong, sommige gebeurtenissen krijgen veel tijd toegemeten. Heel wat voorvallen krijgen rustige aandacht en empathie. Zoveel dat het soms wat naïef aandoet. Het doet wel nadenken: “Zo kan het ook”, op deze manier heeft het een andere, “eigen” charme.
Pluspunt is dat het een album is met vier striptekenaars, die ieder een duidelijk verschillende manier van tekenen en werken hebben.
Het lezen/kijken is ook “anders” en interessanter, wat waarschijnlijk te maken heeft met het feit dat de verhalen, de tekeningen, het denken, de reacties, het voelen, het inzicht vanuit een andere culturele achtergrond komen. Sommige dingen die voor ons gemeenplaats zijn, worden als “verrassend” of nieuw ervaren in de strip. Sommige denkpatronen vertonen stiltes, maken een sprong, sommige gebeurtenissen krijgen veel tijd toegemeten. Heel wat voorvallen krijgen rustige aandacht en empathie. Zoveel dat het soms wat naïef aandoet. Het doet wel nadenken: “Zo kan het ook”, op deze manier heeft het een andere, “eigen” charme.
Natuurlijk roepen deze verhalen met het hele gegeven van een opgelegd eenkindbeleid en tweekindbeleid in het alledaagse leven en de harde realiteit van een communistisch-kapitalistisch-absolutistisch bewind in handen van een “verlichte” dictator veel vragen op. De autoriteiten blijken behulpzaam, de overvloedige propaganda aanmoedigend en positief, de medeburgers ondersteunend en de maatschappelijke reacties begripvol en zelfs vol sympathie met het lijden van ouders van wie het enige kind sterft. Straffen en sancties ontbreken totaal. Dat is een ideaalbeeld, zou ik denken, met weglating van de scherpe kanten, met het oog op een mogelijke grotere verspreiding van K1ND.
Niettegenstaande het pijnlijke onderwerp toch een graphic novel die aangenaam leest.
Victor De Raeymaeker
Meer van Victor De Raeymaeker
Niettegenstaande het pijnlijke onderwerp toch een graphic novel die aangenaam leest.
Victor De Raeymaeker
