Het woord ‘labyrint’ is goed gekozen, want de situatie op het terrein is ingewikkeld. In Catalonië wonen immers niet alleen Catalaans sprekende mensen. Doorheen de jaren is er binnen Spanje ook veel migratie van Spaans sprekenden geweest naar een Catalonië dat zich economisch verder ontwikkelde en dus kansen bood voor Spanjaarden uit armere regio’s. Sinds enkele decennia is er ook de immigratie uit diverse andere landen, zoals wij die in België ook kennen. Dat alles maakt de situatie op het terrein zeer complex.

Sarah De Vlam brengt in haar boek niet alleen het nauwkeurige relaas van 1 oktober 2017 en de gevolgen daarvan zoals de gevangenneming van enkele kopstukken en de ballingschap van anderen (waarvan Carles Puigdemont de bekendste is). Zij schetst ook de hele voorgeschiedenis en graaft daarvoor diep in het verleden van Spanje en Catalonië. Beide hebben een getroebleerde verhouding. Voor wie het hele verhaal wil kennen is dit boek een geschenk. Data zoals het jaar 1714 zijn van groot belang: op 11 september van dat jaar versloegen Spaanse troepen het Catalaanse leger en sindsdien werd het vorstendom Catalonië geleid vanuit Madrid. De centralistische staat verbood kort daarna alle Catalaanse politieke instituten en het Catalaans. Catalonië kwam onder militair gezag van de nieuwe koning, Filips V van het huis Bourbon. De moeilijke verhouding tussen Madrid en Barcelona werd nog versterkt door dezelfde centralistische politiek van generaal Franco in de twintigste eeuw. Na de dood van de ‘caudilio’ in 1975 kwam een proces van democratisering op gang die leidde tot de wet van 1978 die Spanje onderverdeelde in zeventien autonome regio’s, waarvan Catalonië er een was. Binnen de beperkingen van die wet kreeg de regio Catalonië meer zelfbestuur, het Catalaans werd vanonder het stof van de dictatoriale verdrukking gehaald. In Catalonië kwam een proces op gang waarbij de Catalanen steeds naar meer zelfbestuur en uiteindelijk naar onafhankelijkheid streefden. Het referendum van 1 oktober 2017 was er bijna de climax van, maar Madrid bracht artikel 155 van de wet uit 1978 in werking, waardoor de autonomie werd opgeschort en Catalonië weer onder het bestuur van de centrale regering werd geplaatst.

Het boek van Sarah De Vlam gaat dieper op al deze fasen in en gaat na wat de gevolgen waren en hoe het onafhankelijksstreven sindsdien geëvolueerd is. Ook biedt het boek een interessante kijk op het historische Catalonisme en de taalpolitiek. Voor wie nu eens nauwkeurig wil weten hoe de Catalaanse vork in de Spaanse steel zit, is dit boek een waar godsgeschenk. De auteur verdient alle lof omdat ze zich grondig ingewerkt heeft in deze geschiedenis en problematiek die voor ons minder bekend is maar die - zeker voor Vlaams-nationalisten - zeer leerrijk is.

Fons Mariën

Dit boek werd eveneens gerecenseerd door Walter Lotens: https://humanistischverbond.be/kritisch-lezen/835/het-catalaanse-labyrint-1/